Postanowienie nº Z.U. 2012 / 5A / 62 of Trybunału Konstytucyjnego (Polska), May 30, 2012

• Judge: Maria Gintowt-Jankowicz
• Resolution Date: May 30, 2012
• Issuing Organization: Trybunału Konstytucyjnego (Polska)

62/5/A/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 30 maja 2012 r.

Sygn. akt SK 17/10

Trybunal Konstytucyjny w skladzie:

Marek Kotlinowski - przewodniczący

Maria Gintowt-Jankowicz - sprawozdawca

Andrzej Rzepliński

Piotr Tuleja

Andrzej Wróbel,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 30 maja 2012 r., skargi konstytucyjnej Wieslawa Chmury o zbadanie zgodności:

art. 3941 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w zakresie,

w jakim uniemożliwia zaskarżenie postanowienia w przedmiocie

nadania klauzuli wykonalności wydanego po raz pierwszy przez sąd

drugiej instancji, z art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, z 2005 r. Nr 169, poz. 1417, z 2009 r. Nr 56, poz. 459 i Nr 178, poz. 1375, z 2010 r. Nr 182, poz. 1228 i Nr 197, poz. 1307 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654) umorzyć postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

UZASADNIENIE

I

1. W skardze konstytucyjnej z 12 października 2007 r. Wieslaw Chmura (dalej: skarżący) zarzucil niezgodność:

   a) art. 3941 § 1 i 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w zakresie, w jakim uniemożliwia zaskarżenie postanowienia w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności wydanego po raz pierwszy przez sąd drugiej instancji, z art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 Konstytucji,

   b) art. 795 § 1 k.p.c., rozumianemu w ten sposób, iż postanowienie w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności wydane po raz pierwszy przez sąd drugiej instancji nie podlega zaskarżeniu, z art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 Konstytucji.

   1.1. Skargę konstytucyjną wniesiono na tle następującego stanu faktycznego. Skarżący wniósl do Sądu Okręgowego w Gdańsku powództwo o ochronę dóbr osobistych. Sąd wyrokiem z 7 listopada 2006 r. częściowo uwzględnil powództwo, nakazując pozwanym opublikowanie oświadczenia o przeproszeniu powoda oraz zasądzając kwotę pieniężną na wskazany cel spoleczny. Od wyroku apelację wnieśli

   2

   zarówno powód, jak i pozwani. W wyniku rozpoznania zlożonych apelacji, wyrokiem z 22 czerwca 2007 r., Sąd Apelacyjny w Gdańsku zmienil wyrok sądu pierwszej instancji w zakresie sposobu publikacji oświadczenia o przeproszeniu oraz zmienil treść tego oświadczenia. W pozostalym zakresie apelacje zostaly oddalone.

   Po uprawomocnieniu się wyroku powód wystąpil do Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności w zakresie zasądzającym od pozwanych świadczenie pieniężne na rzecz wskazanej w wyroku instytucji spolecznej. Sąd Apelacyjny w Gdańsku wezwal pelnomocnika powoda, aby przedlożyl pelnomocnictwo od instytucji spolecznej, na rzecz której zasądzone zostalo to świadczenie. Po otrzymaniu wyjaśnień pelnomocnika, iż wniosek o nadanie klauzuli wykonalności zostal zlożony w imieniu powoda, a nie instytucji określonej w wyroku, postanowieniem z 7 września 2007

   r. Sąd Apelacyjny w Gdańsku oddalil wniosek o nadanie klauzuli wykonalności. Skarżący wniósl zażalenie na to postanowienie. Postanowieniem z 19 września 2007 r. Sąd Apelacyjny odrzucil zażalenie.

   1.2. W uzasadnieniu skargi konstytucyjnej skarżący powolal następujące argumenty.

   Skarżący podniósl, że wynik postępowania o nadanie klauzuli wykonalności przesądza o możliwości wszczęcia i prowadzenia egzekucji, która stanowi istotny element ochrony prawnej. Obowiązywanie art. 3941 § 1 i 2 oraz art. 795 § 1 k.p.c., przy dominującym w doktrynie i orzecznictwie sposobie ich interpretacji, powoduje niedopuszczalność skladania zażaleń na postanowienia w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności wydane po raz pierwszy przez sąd drugiej instancji. W ocenie skarżącego, konsekwencją wylączenia uprawnienia do wniesienia zażalenia do Sądu Najwyższego jest pozbawienie stron możliwości poddania kontroli instancyjnej rozstrzygnięcia w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności. Zdaniem skarżącego, w razie odmowy nadania klauzuli wykonalności przez sąd drugiej instancji wierzyciel zostaje ostatecznie pozbawiony możliwości wszczęcia i prowadzenia egzekucji. Natomiast w razie uwzględnienia wniosku dlużnik zostaje zmuszony poddać się egzekucji bez jakiejkolwiek możliwości obrony.

   W ocenie skarżącego, zaskarżone przepisy naruszają art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 Konstytucji. Art. 78 Konstytucji gwarantuje generalne prawo do zaskarżania rozstrzygnięć wydawanych w pierwszej instancji we wszystkich postępowaniach prowadzonych przez organy wladzy publicznej. Skarżący wskazal, że istnieją liczne przypadki, w których sąd odwolawczy - dzialając formalnie jako sąd drugiej instancji - orzeka merytorycznie jako sąd pierwszej instancji, tak jak w przypadku postanowienia w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności. Wlaściwym kryterium realizacji gwarancji określonych w art. 78 Konstytucji powinno być - zadaniem skarżącego - wskazane kryterium materialne, a nie oparte na kryterium formalnym (ustrojowym) zalożenie, że sąd odwolawczy zawsze orzeka jako sąd drugiej instancji. Z art. 78 Konstytucji można wywieść skierowany do prawodawcy postulat takiego ksztaltowania procedury, aby przewidziane w niej bylo (w miarę możliwości) prawo wniesienia przez stronę środka zaskarżenia.

   Zdaniem skarżącego, postanowienia w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności - jako orzeczenia sądowego - dotyczy zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego określona w art. 176 ust. 1 Konstytucji. Wynika z niej pośrednio konieczność umożliwienia stronom (uczestnikom) postępowania zaskarżenia orzeczeń. W przeciwieństwie do art. 78 Konstytucji, unormowanie określone w art. 176 ust. 1 Konstytucji nie zawiera zwrotu "wyjątki od tej zasady określa ustawa". To znaczy, że możliwość ustanawiania wyjątków od zasady zaskarżalności orzeczeń, przewidziana w art.

   3

   78 Konstytucji, nie dotyczy postępowań sądowych, jako objętych dyspozycją art. 176 ust. 1 Konstytucji. Skarżący podniósl, że z art. 176 ust. 1 Konstytucji wynika silne domniemanie dwuinstancyjności postępowania, z czego nie zostalo wylączone orzekanie w przedmiocie klauzuli wykonalności.

   1.3. Postanowieniem z 13 października 2009 r. (sygn. Ts 254/07, OTK ZU nr 4/B/2010, poz. 252) Trybunal Konstytucyjny odmówil nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie odnoszącym się do art. 3941 § 1 oraz art. 795 § 1 k.p.c. Trybunal uznal, że przepisy te nie stanowily podstawy wydania orzeczenia naruszającego konstytucyjne wolności lub prawa skarżącego. Tym samym w oznaczonym zakresie skarga konstytucyjna nie spelniala wymogu określonego w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Trybunal wskazal, że orzeczenie w indywidualnej sprawie skarżącego...