Wyrok nº Z.U. 2012 / 5A / 48 of Trybunału Konstytucyjnego (Polska), May 08, 2012

• Judge: Piotr Tuleja
• Resolution Date: May 08, 2012
• Issuing Organization: Trybunału Konstytucyjnego (Polska)

48/5/A/2012

WYROK

z dnia 8 maja 2012 r. Sygn. akt K 7/10*

W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej

Trybunal Konstytucyjny w skladzie:

Andrzej Wróbel - przewodniczący Stanislaw Biernat

Zbigniew Cieślak

Piotr Tuleja - sprawozdawca Marek Zubik,

protokolant: Krzysztof Zalecki,

po rozpoznaniu, z udzialem wnioskodawcy oraz Sejmu i Prokuratora Generalnego, na rozprawie w dniu 8 maja 2012 r., wniosku Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o zbadanie zgodności:

1) art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 4) z art. 178 ust. 2, art. 179 oraz art. 180 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

2) art. 4 ustawy powolanej w punkcie 1 z art. 2 Konstytucji,

3) art. 5 ustawy powolanej w punkcie 1 z art. 2 Konstytucji,

o r z e k a:

1. Art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz.

   4) w zakresie, w jakim stanowi, że sędziowie, o których mowa w tym przepisie, stają się, odpowiednio, sędziami sądów rejonowych i sędziami sądów okręgowych, które stanowią ich miejsce slużbowe, nie jest niezgodny z art. 2, art. 178 ust. 2, art. 179 i art. 180 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

2. Art. 4 pkt 2 ustawy powolanej w punkcie 1 w zakresie, w jakim stanowi, że prokuratorzy, o których mowa w tym przepisie, stają się, odpowiednio, prokuratorami prokuratur rejonowych i prokuratorami prokuratur okręgowych, nie jest niezgodny z art. 2 Konstytucji.

3. Art. 4 pkt 3 ustawy powolanej w punkcie 1 jest niezgodny z wywodzoną z art. 2 Konstytucji zasadą dostatecznej określoności.

4. Art. 5 ustawy powolanej w punkcie 1 jest zgodny z art. 2 Konstytucji.

   Ponadto p o s t a n a w i a:

   * Sentencja zostala ogloszona dnia 22 maja 2012 r. w Dz. U. z 2012 r. poz. 562.

   2

   na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, z 2005 r. Nr 169, poz. 1417, z 2009 r. Nr 56, poz. 459 i Nr 178, poz. 1375, z 2010 r. Nr 182, poz. 1228 i Nr 197, poz. 1307 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654) umorzyć postępowanie w pozostalym zakresie.

   UZASADNIENIE

   I

1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej (dalej: Prezydent, wnioskodawca) zwrócil się 17 lutego 2010 r. do Trybunalu Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności:

   1) art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 4; dalej: ustawa z 2008 r.) z art. 178 ust. 2, art. 179 oraz art. 180 ust. 2 Konstytucji,

   2) art. 4 ustawy z 2008 r. z art. 2 Konstytucji,

   3) art. 5 ustawy z 2008 r. z art. 2 Konstytucji.

   1.1. Ustawą z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 136, poz. 959; dalej: ustawa z 2007 r.) do polskiego porządku prawnego wprowadzona zostala instytucja tzw. awansu poziomego sędziów oraz prokuratorów.

   W ocenie Prezydenta, przyjęte w ustawie z 2007 r. rozwiązania wychodzily naprzeciw oczekiwaniom sędziów orzekających w sądach rejonowych i okręgowych oraz prokuratorów "liniowych" prowadzących postępowania przygotowawcze i występujących w roli oskarżyciela publicznego. Wprowadzona możliwość tzw. awansu poziomego oznaczala - zdaniem wnioskodawcy - podniesienie prestiżu zawodowego oraz wynagrodzenia grupy sędziów i prokuratorów posiadających dlugi staż slużby, wykonujących nienagannie swoje zadania w zakresie - odpowiednio - sprawowania wymiaru sprawiedliwości oraz ścigania przestępstw.

   Jak wskazal wnioskodawca, wprowadzenie 1 lipca 2008 r. w odniesieniu do sędziów instytucji awansu poziomego realizowalo postanowienia zawarte w art. 178 ust. 2 Konstytucji, zgodnie z którym sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu i zakresowi obowiązków. Instytucja awansu poziomego podnosila pozycję zawodową sędziów, stanowiąc także wyraz dążenia do dostosowania wynagrodzenia sędziowskiego do rzeczywistej sytuacji zawodowej.

   Na mocy zakwestionowanych przepisów ustawy z 2008 r. awanse poziome zostaly zniesione.

   1.2. Uzasadniając zarzut niezgodności art. 4 pkt 1 ustawy z 2008 r. z art. 178 ust. 2, art. 179 oraz art. 180 ust. 2 Konstytucji, Prezydent wskazal, że zgodnie z zakwestionowanym przepisem sędziowie powolani na stanowisko sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym oraz sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym stają się od dnia wejścia w życie kwestionowanej ustawy odpowiednio - sędziami sądów rejonowych oraz sędziami sądów okręgowych, które stanowią ich miejsce slużbowe, zachowując prawo do wynagrodzenia nabytego na podstawie ustawy z 2007 r.

   Wnioskodawca wskazal, że art. 178 ust. 2 Konstytucji ustanawia obowiązek zapewnienia sędziom warunków pracy i wynagrodzenia odpowiadających godności urzędu i zakresowi obowiązków, wykluczając tym samym arbitralność ksztaltowania tych

   3

   elementów statusu sędziego. Podkreślono przy tym, że obowiązkowi zapewnienia sędziom odpowiednich warunków pracy i wynagrodzenia zostala nadana ranga konstytucyjna. W ocenie Prezydenta, art. 4 pkt 1 ustawy z 2008 r. ingeruje w takie konstytucyjnie chronione wartości skladające się na status sędziego, jak prestiż urzędu sędziego, status zawodowy oraz stabilność stanowisk sędziowskich. W uzasadnieniu wniosku wskazano, że "odstąpienie od instytucji awansu poziomego oslabia prestiż sędziów poprzez pozbawienie ich z mocy prawa stanowisk sędziowskich uzyskanych w wyniku powolania przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej do pelnienia urzędu na stanowisku sędziego", zaś "odebranie przez ustawodawcę tytulów zawodowych (...) stanowi oczywiste pogorszenie ich statusu zawodowego". Wnioskodawca przytoczyl także opinię Dyrektora Departamentu Legislacyjno-Prawnego w Ministerstwie Sprawiedliwości (pismo z 18 maja 2009 r., nr DL-P-IV-023-41/09), w której zaakcentowano, że ustawodawca, znosząc instytucję awansów poziomych, pozbawil sędziów uprawnienia do uzyskiwania w przyszlości kolejnych stawek awansowych określonych dla wynagrodzeń sędziów sądów okręgowych i apelacyjnych. Ponadto - zdaniem Prezydenta - arbitralne oddzialywanie ustawodawcy na status sędziego "oslabia stabilność stanowisk sędziowskich".

   Prezydent wskazal, że w myśl Konstytucji powolywanie sędziów stanowi jego uprawnienie, a następuje na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa (art. 179 Konstytucji). Jest to kompetencja o charakterze samodzielnym, zwolniona z obowiązku uzyskania kontrasygnaty. Akt powolania sędziego ma charakter skonkretyzowany. Prezydent, powolując do pelnienia urzędu na stanowisku sędziowskim, wyznacza miejsce slużbowe (siedzibę) sędziego. Awans sędziego wymaga zawsze ponownego przeprowadzenia procedury powolania. Wnioskodawca stwierdzil, że przeniesienie, na mocy kwestionowanej ustawy, sędziów na inne stanowiska prowadzi do "calkowitej deprecjacji aktu powolania tych sędziów przez Prezydenta RP" oraz zniesienia "aktów powolań przez Prezydenta RP sędziów na stanowiska sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym i sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym". W konsekwencji stanowi naruszenie art. 179 Konstytucji. Jak wskazal wnioskodawca, szczególnie wyraźna "deprecjacja" aktu powolania sędziego nastąpila w wypadku sędziów, którzy wystąpili z wnioskiem o awans poziomy przed wejściem w życie ustawy z 2008 r. W takiej sytuacji sam akt powolania sędziego przez Prezydenta na stanowisko awansowe po wejściu w życie ustawy byl "de facto aktem pustym, gdyż niezwlocznie po jego dokonaniu, na mocy art. 4 pkt 1 ustawy, sędzia staje się na powrót sędzią sądu rejonowego bądź sędzią sądu okręgowego".

   Kolejny z zarzutów związany jest z naruszeniem określonych w Konstytucji przeslanek przeniesienia sędziego na inne stanowisko (art. 180 ust. 2 Konstytucji). Wnioskodawca wskazal, że przeniesienie sędziego wbrew jego woli (jak również zlożenie sędziego z urzędu oraz zawieszenie w urzędowaniu) wymaga kumulatywnego spelnienia dwóch warunków: po pierwsze - może nastąpić wylącznie w przypadkach określonych w ustawie, po drugie - zmiana statusu sędziego w tym zakresie może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądowego. Równocześnie, zastrzeżenie decyzji o przeniesieniu do kompetencji sądu wyraźnie odróżnia dwa konstytucyjne tryby przeniesienia, uregulowane odrębnie w art. 180 ust. 2 oraz w art. 180 ust. 5 Konstytucji. Odnosząc się do regulacji wprowadzonej w art. 4 pkt 1 ustawy z 2008 r., w uzasadnieniu wniosku podniesiono, że "samo dochowanie formy ustawowej nie jest wystarczające dla przeniesienia sędziego na inne stanowisko", a w konsekwencji ustawodawca "nie wypelnil wymogów konstytucyjnych koniecznych do przeniesienia sędziów na inne stanowiska". W związku z tym art. 4 pkt 1 ustawy z 2008 r. narusza zasadę nieprzenoszalności sędziów.

   1.3. Zarzut niezgodności art. 4 ustawy z 2008 r. z art. 2 Konstytucji wnioskodawca powiązal z naruszeniem praw nabytych przyslugujących sędziom i prokuratorom, co

   4

   wyraża się w pozbawieniu ich z mocy prawa dotychczasowych stanowisk i przeniesieniu na niższe stanowiska slużbowe. Zdaniem Prezydenta, wprowadzenie przez ustawę z 2007

   r. instytucji awansu poziomego sędziów i prokuratorów bylo jednoznaczne z wykreowaniem stosownego publicznego prawa podmiotowego. W świetle przytoczonej argumentacji ustawa z 2008 r. odebrala określonej grupie obywateli przydane im uprzednio prawa podmiotowe, co budzi wątpliwości z punktu widzenia art. 2 Konstytucji. Wnioskodawca wskazal, że zasada ochrony praw nabytych obejmuje nie tylko prawa majątkowe, ale także innego rodzaju prawa podmiotowe, w tym niemające podstawy konstytucyjnej. Zasada ochrony praw nabytych nie ma charakteru bezwzględnego, jednak dopuszczalność ich ograniczenia bądź zniesienia pozostaje uzależniona od spelnienia określonych warunków, których katalog zostal uksztaltowany w orzecznictwie Trybunalu Konstytucyjnego. Jednym z nich jest...