Wyrok nº Z.U. 2012 / 6A / 63 of Trybunału Konstytucyjnego (Polska), June 05, 2012

• Judge: Marek Kotlinowski
• Resolution Date: June 05, 2012
• Issuing Organization: Trybunału Konstytucyjnego (Polska)

63/6/A/2012

WYROK

z dnia 5 czerwca 2012 r.

Sygn. akt K 18/09*

W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej

Trybunal Konstytucyjny w skladzie:

Piotr Tuleja - przewodniczący

Stanislaw Biernat

Zbigniew Cieślak

Marek Kotlinowski - sprawozdawca

Marek Zubik,

protokolant: Grażyna Szalygo,

po rozpoznaniu, z udzialem wnioskodawcy oraz Sejmu i Prokuratora Generalnego, na rozprawie w dniu 5 czerwca 2012 r., wniosku Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o zbadanie zgodności:

art. 55 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.), w brzmieniu

nadanym przez art. 60 pkt 4 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o

Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury (Dz. U. Nr 26, poz. 157),

w zakresie, w jakim określa termin powolywania sędziów przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, z art. 179 w związku z art. 8

ust. 2 i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

o r z e k a:

Art. 55 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 i Nr 154, poz. 1787, z 2002 r. Nr 153, poz. 1271, Nr 213, poz. 1802 i Nr 240, poz. 2052, z 2003 r. Nr 188, poz. 1838 i Nr 228, poz. 2256, z 2004 r. Nr 34, poz. 304, Nr 130, poz. 1376, Nr 185, poz. 1907 i Nr 273, poz. 2702 i 2703, z 2005 r. Nr 13, poz. 98, Nr 131, poz. 1102, Nr 167, poz. 1398, Nr 169, poz. 1410, 1413 i 1417, Nr 178, poz. 1479 i Nr 249, poz. 2104, z 2006 r. Nr 144, poz. 1044 i Nr 218, poz. 1592, z 2007 r. Nr 25, poz. 162, Nr 64, poz. 433, Nr 73, poz. 484, Nr 99, poz. 664, Nr 112, poz. 766, Nr 136, poz. 959, Nr 138, poz. 976, Nr 204, poz. 1482 i Nr 230, poz. 1698, z 2008 r. Nr 223, poz. 1457, Nr 228, poz. 1507 i Nr 234, poz. 1571, z 2009 r. Nr 1, poz. 4, Nr 9, poz. 57, Nr 26, poz. 156 i 157, Nr 56, poz. 459, Nr 157, poz. 1241, Nr 178, poz. 1375, Nr 219, poz. 1706 i Nr 223, poz. 1777, z 2010 r. Nr 182, poz. 1228 i Nr 205, poz. 1364 oraz z 2011 r. Nr 109, poz. 627, Nr 126, poz. 714 i Nr 203, poz. 1192), w części obejmującej wyrazy "w terminie miesiąca od dnia przeslania tego wniosku", jest niezgodny z art. 179 oraz art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Ponadto p o s t a n a w i a:

* Sentencja zostala ogloszona dnia 15 czerwca 2012 r. w Dz. U. z 2012 r. poz. 672.

2

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, z 2005 r. Nr 169, poz. 1417, z 2009 r. Nr 56, poz. 459 i Nr 178, poz. 1375, z 2010 r. Nr 182, poz. 1228 i Nr 197, poz. 1307 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654) umorzyć postępowanie w pozostalym zakresie.

UZASADNIENIE

I

1. We wniosku z 30 kwietnia 2009 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej (dalej: Prezydent albo wnioskodawca), dzialając w trybie kontroli następczej, zarzucil niezgodność art. 55 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.; dalej: u.s.p.), w brzmieniu nadanym przez art. 60 pkt 4 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury (Dz. U. Nr 26, poz. 157; dalej: ustawa z 23 stycznia 2009 r.), w zakresie, w jakim określa termin powolywania sędziów przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, z art. 179 w związku z art. 8 ust. 2 i art. 2 Konstytucji.

   1.1. Art. 55 § 1 u.s.p. w brzmieniu przed nowelizacją stanowil, że "sędziów sądów powszechnych do pelnienia urzędu na stanowisku sędziowskim powoluje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa". Po zmianie dokonanej przez art. 60 pkt 4 ustawy z 23 stycznia 2009 r. przepis ten otrzymal następujące brzmienie: "Sędziów sądów powszechnych do pelnienia urzędu na stanowisku sędziowskim powoluje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, w terminie miesiąca od dnia przeslania tego wniosku". Zdaniem Prezydenta, przepis ten należy odnieść do art. 179 Konstytucji, zgodnie z którym sędziowie są powolywani przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, na czas nieokreślony. Interpretując ten przepis, Prezydent powolal się na poglądy przedstawicieli doktryny, którzy rozumieją art. 179 Konstytucji jako kompletną normę kreacyjną, która nie ustanawia terminu, w jakim Prezydent powinien skorzystać z przyznanej mu kompetencji. Jeśli ustrojodawca, który zawsze dziala świadomie, pomija w calości jakąś procedurę, to znaczy, że nie przewiduje wypadków jej zastosowania. W doktrynie wskazuje się również na samodzielność kompetencji, które Prezydent wykonuje we wlasnym imieniu, na wlasny rachunek i na wlasną odpowiedzialność.

   Prezydent uzasadnil, że art. 179 Konstytucji stanowi wylączną podstawę wydania przez Prezydenta aktu urzędowego, jakim jest postanowienie w sprawie powolania do pelnienia urzędu na stanowisku sędziego. Przepis ten jest także podstawą podjęcia przez Krajową Radę Sądownictwa (dalej: KRS) wniosku kierowanego do Prezydenta w sprawie powolania sędziów. W świetle orzecznictwa Trybunalu Konstytucyjnego i poglądów przedstawicieli doktryny, nie budzi wątpliwości, że przepis ten określa odrębne dla obu organów kompetencje w zakresie wykonania czynności urzędowych, których zakresy przedmiotowe nie są tożsame. Powolanie sędziów jest z mocy art. 144 ust. 3 pkt 17 Konstytucji osobistym uprawnieniem (prerogatywą) Prezydenta, które dla swojej ważności nie wymaga kontrasygnaty premiera. Ujęcie kompetencji Prezydenta jako prerogatywy akcentuje, że nie ma on prawnego obowiązku uwzględnienia wniosku KRS, a twierdzenia przeciwne zmierzają do ograniczenia konstytucyjnych kompetencji Prezydenta. Zdaniem wnioskodawcy, uzasadnia to twierdzenie, że Prezydent nie jest zobowiązany do uwzględnienia wniosku KRS o powolanie sędziego w żadnym, a tym bardziej w

   3

   ustawowo, a nie konstytucyjnie, określonym terminie. Prerogatywy Prezydenta wskazują na jego osobistą i samodzielną wladzę i pozycję ustrojową w danym obszarze.

   Zaskarżona norma, która zakreśla termin powolania przez Prezydenta sędziów sądów powszechnych, pozostaje, w ocenie wnioskodawcy, w sprzeczności z wolą ustrojodawcy, który świadomie pozostawil poza zakresem przedmiotowym normy konstytucyjnej dotyczącej powolywania sędziów określenie terminu, w jakim powolanie takie ma nastąpić. Wnioskodawca wskazal, że art. 55 § 1 u.s.p. w brzmieniu pierwotnym w pelni uwzględnial stanowisko nauki prawa dotyczące sposobu realizacji przez Prezydenta kompetencji w zakresie powolywania sędziów. Wskazuje na to również uzasadnienie rządowego projektu ustawy (zob. druk sejmowy nr 1656 z 12 stycznia 2000 r.), który byl podstawą prac legislacyjnych nad u.s.p. Wnioskodawca podkreślil, że dla ustawodawcy zwyklego ewidentny byl brak możliwości ograniczania uprawnień Prezydenta przez przepis ustawy nakladający obowiązek powolania sędziego w określonym terminie. Zdaniem Prezydenta, nie są zrozumiale motywy ustawodawcze przesądzające o wprowadzeniu przez ustawodawcę do porządku prawnego przepisu niemającego umocowania w Konstytucji.

   Wnioskodawca, dla porównania, wskazal również sposób, w jaki Konstytucja określa inne kompetencje Prezydenta, wskazując w wielu przepisach termin ich wykonania (np. art. 122 ust. 2 Konstytucji, przewidujący 21-dniowy termin podpisania ustawy przez Prezydenta, czy art. 123 ust. 3 Konstytucji, ustanawiający 7-dniowy termin podpisania ustawy uchwalonej w trybie pilnym). Zdaniem Prezydenta, wskazuje to, że w wypadku, gdy ustrojodawca nie określil terminu wykonania konstytucyjnej kompetencji przez glowę państwa, nie może być on uregulowany przez ustawodawcę zwyklego.

   1.2. W odniesieniu do wzorca konstytucyjnego, którym jest art. 8 ust. 2 Konstytucji, Prezydent wskazal, że zasada bezpośredniego stosowania Konstytucji jest jedną z fundamentalnych zasad polskiego ustroju konstytucyjnego. W świetle orzecznictwa Trybunalu Konstytucyjnego i poglądów przedstawicieli doktryny, istota bezpośredniego stosowania określonych norm prawnych sformulowanych w Konstytucji polega na tym, że nie należy ich rozwijać w aktach niższego rzędu. Zdaniem Prezydenta, w wypadku art. 55 § 1 u.s.p. w zmienionym brzmieniu mamy do czynienia wlaśnie z taką sytuacją, w której w akcie niższego rzędu nie tylko rozwinięto, ale zmieniono normę wynikającą z art. 179 Konstytucji, którą ze względu na jej kompletność należy stosować bezpośrednio. W ten sposób ustawodawca, który mógl co najwyżej powtórzyć w regulacji ustawowej treść art. 179 Konstytucji, wprowadzil ograniczenie uprawnienia Prezydenta polegające na nieuprawnionym związaniu realizacji konstytucyjnej kompetencji określonej w art. 179 Konstytucji miesięcznym terminem, który biegnie od przeslania wniosku przez KRS.

   1.3. Prezydent ma również wątpliwości co do użytego przez ustawodawcę w zaskarżonym przepisie sformulowania "przeslania tego wniosku". Zdaniem Prezydenta, takie określenie nie wskazuje jednoznacznie, czy bieg terminu powolania sędziego do pelnienia urzędu na stanowisku sędziowskim rozpoczyna się z dniem wyslania stosownego wniosku do Prezydenta przez KRS, czy też z dniem jego doręczenia Prezydentowi. W ocenie Prezydenta, brak precyzji ustawodawcy formulującego ten przepis uzasadnia zarzut naruszenia art. 2 Konstytucji w zakresie zasady określoności przepisów prawa.

2. W piśmie z 26 czerwca 2009 r. stanowisko w imieniu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej zająl jego Marszalek. Wniósl on o stwierdzenie, że art. 55 § 1 u.s.p. jest zgodny z art. 179 w związku z art. 8 ust. 2, a także z art. 2 Konstytucji.

   4

   2.1. Analiza konstytucyjności zakwestionowanego przepisu zostala poprzedzona omówieniem wskazanych we wniosku wzorców kontroli ze szczególnym uwzględnieniem dotychczasowego orzecznictwa Trybunalu oraz poglądów przedstawicieli doktryny.

   Przechodząc do oceny zgodności zakwestionowanego przepisu z art. 179 Konstytucji, Marszalek zwrócil uwagę, że powolywanie sędziów przez Prezydenta zostalo unormowane w Konstytucji jako jedna z zasadniczych kompetencji glowy państwa, stanowiąca zgodnie z art. 144 ust. 3 pkt 17 Konstytucji jego prerogatywę, czyli...