Postanowienie nº Z.U. 2012 / 6A / 71 of Trybunału Konstytucyjnego (Polska), June 20, 2012

• Judge: Marek Zubik
• Resolution Date: June 20, 2012
• Issuing Organization: Trybunału Konstytucyjnego (Polska)

71/6/A/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 20 czerwca 2012 r.

Sygn. akt SK 30/11

Trybunal Konstytucyjny w skladzie:

Andrzej Rzepliński - przewodniczący

Adam Jamróz

Marek Kotlinowski

Teresa Liszcz

Marek Zubik - sprawozdawca,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 20 czerwca 2012 r., skargi konstytucyjnej Ewy M. o zbadanie zgodności:

art. 79 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594, ze

zm.) w zakresie, w jakim pozbawia skarżącą zwrotu oplaty od pozwu

w sprawie o rozwód, z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 i art. 32 ust. 1 i

2 w związku z art. 77 ust. 2 w związku z art. 78 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, z 2005 r. Nr 169, poz. 1417, z 2009 r. Nr 56, poz. 459 i Nr 178, poz. 1375, z 2010 r. Nr 182, poz. 1228 i Nr 197, poz. 1307 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654) umorzyć postępowanie.

UZASADNIENIE

I

1. W skardze konstytucyjnej z 14 września 2009 r. Ewa M. (dalej: skarżąca) wniosla o stwierdzenie, że art. 79 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594, ze zm.; dalej: u.k.s.c.) jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 i art. 32 ust. 1 i 2 w związku z art. 77 ust. 2 w związku z art. 78 Konstytucji, przez to, że pozbawil skarżącą zwrotu oplaty od pozwu w sprawie o rozwód.

   1.1. Skarga konstytucyjna zostala wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym:

   W pozwie wniesionym 18 marca 2009 r. do Sądu Okręgowego we Wroclawiu, skarżąca zażądala rozwiązania jej malżeństwa z pozwanym z wylącznej winy pozwanego. W dniu 31 marca 2009 r. otrzymala pozew o rozwód bez orzekania o winie, wniesiony przez jej męża, datowany na 12 marca 2009 r., wraz z wezwaniem na termin pierwszej rozprawy. Sąd okręgowy zobowiązal jednocześnie skarżącą do zlożenia - w terminie 7 dni od otrzymania pozwu - odpowiedzi na pozew. W dniu 6 kwietnia 2009 r. pelnomocnik skarżącej wniósl do sądu pismo procesowe, w którym poinformowal o tożsamości stron i

   2

   przedmiocie postępowania, a także o doręczenie odpisu postanowienia sądu okręgowego o odrzuceniu pozwu skarżącej, zwrot uiszczonej oplaty od pozwu o rozwód i przekazanie akt sprawy zainicjowanej pozwem E. M. do sprawy wniesionej przez S. M. 7 kwietnia 2009 r. wniesiona zostala przez skarżącą odpowiedź na pozew, której treść odpowiadala treści pozwu zlożonego przez nią 18 marca 2009 r.

   Sąd Okręgowy we Wroclawiu postanowieniem z 23 kwietnia 2009 r. (sygn. akt XIII RC 800/09) odrzucil - na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. - pozew skarżącej z 18 marca 2009 r., a wniosek o zwrot uiszczonej przez nią oplaty od pozwu o rozwód oddalil. W ocenie sądu, skoro odrzucenie pozwu nastąpilo po wyslaniu do S. M. odpisu pozwu skarżącej z 18 marca 2009 r., to, w świetle art. 79 ust. 1 pkt 1 lit. b u.k.s.c., zwrot oplaty nie przysluguje. Sąd z urzędu zwraca stronie calą uiszczoną oplatę od pisma odrzuconego lub cofniętego, jeśli odrzucenie lub cofnięcie nastąpilo przed wyslaniem odpisu pisma innym stronom, a w braku stron, przed wyslaniem zawiadomienia o terminie posiedzenia.

   Powyższe postanowienie zostalo zaskarżone do Sądu Apelacyjnego we Wroclawiu przez skarżącą zażaleniem. Sąd apelacyjny, w postanowieniu z 4 czerwca 2009

   r. (sygn. akt I ACz 725/09), zażalenie to oddalil, podzielając stanowisko sądu okręgowego.

   1.2. Skarżąca podniosla następujące argumenty uzasadniające niekonstytucyjność zakwestionowanego przepisu.

   Po pierwsze, art. 79 ust. 1 pkt 1 lit. b u.k.s.c. nie uwzględnia specyfiki spraw o rozwód. W tego rodzaju sprawach żona i mąż mogą być bowiem w równym stopniu zainteresowani wszczęciem postępowania. Zlożenie przez nich jednocześnie, lecz niezależnie od siebie, pozwów o rozwód oraz uiszczenie należnej oplaty prowadzi do sytuacji, w której wylącznie pierwszy wniesiony do sądu pozew zainicjuje postępowanie, a pozew, który jako drugi wplynąl do sądu - zostanie odrzucony.

   Zdaniem skarżącej, zakwestionowany przepis narusza wynikającą z art. 32 ust. 1 i

   2 Konstytucji zasadę równości i zakaz dyskryminacji. Oprócz przywolania treści tego przepisu i jego wykladni wynikającej z orzecznictwa Trybunalu, skarżąca poprzestaje na ogólnej konkluzji o naruszeniu tej zasady przez sąd orzekający, nie wyjaśniając szerzej, na czym mialaby ona polegać. Stwierdza tylko: "zasada równości odnosi się do zakazu różnicowania sytuacji prawnej adresatów danej normy, czyli ma ona charakter podmiotowy. W sprawach o rozwód drugi pozew powinien być traktowany jako odpowiedź na pozew".

   Przepis art. 79 ust. 1 pkt 1 lit. b u.k.s.c. ma też naruszać wynikające z art. 45 ust. 1 Konstytucji prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy. Jedno z malżonków, które wnioslo pozew o rozwód oraz oplacilo go, nie mając świadomości, że drugie z malżonków wcześniej również wnioslo pozew o rozwód, naraża się "na nieodwracalne konsekwencje finansowe". W ocenie skarżącej, wylącznie to z malżonków, które pierwsze wnioslo pozew o rozwód i uiścilo oplatę, realizuje w pelni swoje prawo do sądu ze wszystkimi tego konsekwencjami, w tym prawo do zasądzenia oplaty od strony przeciwnej w wypadku wygrania sporu lub polowy oplaty - w razie rozwodu bez orzekania o winie. Natomiast to z malżonków, które wnioslo pozew drugie, traci prawo do zwrotu oplaty, jeżeli pozew zostal już przeslany drugiej stronie i może zostać w konsekwencji podwójnie obciążone kosztami: raz w związku z wniesieniem pozwu, następnie odrzuconego z uwagi na zawislość sprawy, a drugi raz podczas orzekania o kosztach procesu - w razie przegrania go.

   W ocenie skarżącej, zwrot oplaty powinien nastąpić niezależnie od tego, czy odpis pozwu zostal przekazany drugiej stronie. W sytuacji wniesienia pozwu o rozwód, jeżeli do sądu drugie z malżonków wnioslo wcześniej również pozew o rozwód, sąd powinien pozew wniesiony jako drugi w kolejności odrzucić z urzędu, a nie doręczać

   3

   przeciwnikowi procesowemu. Zdaniem skarżącej, do braku zwrotu oplaty doszlo tym samym z winy sądu.

   Skarżąca podniosla również zarzut nadmiernego fiskalizmu ograniczającego dostęp do rozstrzygania spraw na drodze sądowej, gdyż obydwie strony uiścily oplatę od pozwu. Ma to w jej ocenie kolidować z realizacją zalożeń państwa prawa (art. 2 Konstytucji).

2. W piśmie z 2 marca 2012 r. stanowisko w imieniu Sejmu zająl Marszalek Sejmu, wnosząc o stwierdzenie zgodności art. 79 ust. 1 pkt 1 lit. b u.k.s.c. z art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz o umorzenie postępowania w pozostalym zakresie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

   Argumentując konieczność umorzenia postępowania, Marszalek Sejmu wskazal, że jakkolwiek w skardze konstytucyjnej zaskarżono art. 79 ust. 1 pkt 1 lit. b u.k.s.c. z przepisami Konstytucji ujętymi związkowo, powody oraz zasadność takiego ujęcia wzorców kontroli nie zostaly w ogóle wyjaśnione. Co więcej, zarzuty naruszenia art. 2, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji nie zostaly w żaden sposób uzasadnione. Jeżeli zaś chodzi o zarzut naruszenia art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji, zdaniem Marszalka Sejmu, skarżąca nie tylko nie wskazala wprost, w zakresie jakiej wolności lub prawa upatruje naruszenia zasady równości, lecz nie określila nawet podmiotów podobnych, w obrębie których nastąpilo zróżnicowanie.

   Marszalek Sejmu zasygnalizowal nadto możliwość potraktowania niniejszej skargi konstytucyjnej, jako skargi na stosowanie prawa, pozostawiając jednak ocenę tej sytuacji Trybunalowi Konstytucyjnemu.

   W ocenie Marszalka Sejmu, u podstaw art. 79 u.k.s.c. leży dość czytelna aksjologia. Przepis ten tworzy bowiem system finansowych bodźców, premiujących różnego rodzaju zachowania skutkujące zakończeniem postępowania na wczesnym etapie, zalatwieniem spraw polubownie, czy eliminacją orzeczeń naruszających prawo. Kryterium określone w art. 79 ust. 1 pkt 1 lit. b u.k.s.c. w postaci wyslania odpisu pisma procesowego drugiej stronie, a w braku takich stron - wyslania zawiadomienia o terminie posiedzenia, realizuje prawidlowo wskazane ratio legis. Ustawodawca przyznaje bowiem zwrot oplaty od pozwu, jeżeli sprawa zostala zakończona...