Wyrok nº Z.U. 2012 / 7A / 76 of Trybunału Konstytucyjnego (Polska), July 09, 2012

• Judge: Marek Zubik
• Resolution Date: July 09, 2012
• Issuing Organization: Trybunału Konstytucyjnego (Polska)

76/7/A/2012

WYROK

z dnia 9 lipca 2012 r.

Sygn. akt P 59/11*

W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej

Trybunal Konstytucyjny w skladzie:

Adam Jamróz - przewodniczący

Miroslaw Granat

Wojciech Hermeliński

Marek Kotlinowski

Marek Zubik - sprawozdawca,

protokolant: Grażyna Szalygo,

po rozpoznaniu, z udzialem Sejmu oraz Prokuratora Generalnego, na rozprawie w dniu 9 lipca 2012 r., pytania prawnego Sądu Rejonowego w Bialymstoku:

czy art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej

(Dz. U. Nr 160, poz. 1080, ze zm.) w zakresie, w jakim pomija okres

urlopu macierzyńskiego jako umożliwiający nabycie prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej

do okresu przepracowanego, w sytuacji nieprzepracowania w ciągu

calego roku kalendarzowego faktycznie 6 miesięcy, jest zgodny z art.

33 ust. 2 i art. 71 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

o r z e k a:

Art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz. U. Nr 160, poz. 1080, z 1998 r. Nr 155, poz. 1014, z 1999 r. Nr 72, poz. 802 i Nr 110, poz. 1255, z 2002 r. Nr 74, poz. 676, z 2003 r. Nr 199, poz. 1939 i Nr 223, poz. 2217, z 2004 r. Nr 116, poz.1202, z 2005 r. Nr 249, poz. 2104, z 2006 r. Nr 34, poz. 243 i Nr 104, poz. 708 i 711 oraz z 2009 r. Nr 157, poz. 1241) w zakresie, w jakim pomija okres urlopu macierzyńskiego jako umożliwiający nabycie prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, w sytuacji nieprzepracowania w ciągu calego roku kalendarzowego faktycznie 6 miesięcy, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 w związku z art. 71 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Ponadto p o s t a n a w i a:

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, z 2005 r. Nr 169, poz. 1417, z 2009 r. Nr 56, poz. 459 i Nr 178, poz. 1375, z 2010 r. Nr 182, poz. 1228 i Nr 197, poz. 1307 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654) umorzyć postępowanie w pozostalym zakresie.

* Sentencja zostala ogloszona dnia 17 lipca 2012 r. w Dz. U. z 2012 r. poz. 819.

2

UZASADNIENIE

I

1. Treść pytania prawnego.

   Sąd Rejonowy w Bialymstoku, na podstawie postanowienia z 30 listopada 2011 r. (sygn. akt VI P 42/11), przedstawil Trybunalowi Konstytucyjnemu pytanie prawne, czy art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz. U. Nr 160, poz. 1080, ze zm.; dalej: ustawa o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym, ustawa) w zakresie, w jakim pomija okres urlopu macierzyńskiego jako umożliwiający nabycie prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, w sytuacji nieprzepracowania w ciągu calego roku kalendarzowego faktycznie 6 miesięcy, jest zgodny z art. 33 ust. 2 i art. 71 ust. 2 Konstytucji.

   Pytanie prawne sformulowano w toku rozpoznania sprawy o wyplatę dodatkowego wynagrodzenia rocznego za rok 2008 r. W 2008 r. w okresie od 3 marca do 18 kwietnia (45 dni) zatrudniona kobieta pozostawala na zwolnieniu lekarskim, a następnie - od 19 kwietnia (po urodzeniu dziecka) do 5 września (lącznie 140 dni) - korzystala z urlopu macierzyńskiego. W październiku 2009 r. zwrócila się do pracodawcy o przyznanie jej dodatkowego wynagrodzenia rocznego za rok 2008, wskazując, że do przepracowania okresu co najmniej 6 miesięcy w danym roku kalendarzowym, warunkującego nabycie prawa do takiego wynagrodzenia, zabraklo jej zaledwie 3 dni. Wobec odmowy pracodawcy wystąpila na drogę sądową argumentując, że decyzja o odmowie przyznania jej dodatkowego wynagrodzenia jest krzywdząca. Pracodawca wskazywal natomiast, że powódka nie uzyskala prawa do tego wynagrodzenia, bowiem nie przepracowala faktycznie wymaganych co najmniej 6 miesięcy w danym roku kalendarzowym.

   W uzasadnieniu pytania prawnego Sąd Rejonowy nawiązal do treści art. 2 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym, wskazując na istniejący stan prawny odnoszący się do warunków przyznawania takiego wynagrodzenia. Sąd zwrócil uwagę, że użyty w tym przepisie termin "przepracowanie" rozumiany jest w orzecznictwie Sądu Najwyższego jako efektywne wykonywanie pracy. Nie jest więc utożsamiany jedynie z pozostawaniem w stosunku pracy, ale wiąże się z jej faktycznym wykonywaniem u danego pracodawcy. Określony w art. 2 ust. 3 ustawy katalog przypadków, które umożliwiają nabycie prawa do dodatkowego wynagrodzenia, mimo braku przepracowania co najmniej 6 miesięcy w danym roku kalendarzowym, ma charakter zamknięty. Oznacza to - jak wskazuje pytający sąd - że okresy wszystkich innych usprawiedliwionych nieobecności w pracy i zwolnień z obowiązku świadczenia pracy, poza wymienionymi w art. 2 ust. 3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu, są "okresami nieprzepracowanymi" w rozumieniu art. 2 ust. 1 i 2 tej ustawy.

   Pytający sąd w pelni podziela opisany sposób odczytywania art. 2 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym, jak również jego interpretację stosowaną w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Na tle rozpatrywanej sprawy ma jednak wątpliwości, czy nieuznanie urlopu macierzyńskiego, a więc okresu w którym pracownik faktycznie nie wykonuje pracy, jako jednej z okoliczności umożliwiających nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego w proporcjonalnej wysokości, mimo nieprzepracowania w danym roku co najmniej 6 miesięcy, jest zgodny z Konstytucją. Wątpliwości te sformulowane zostaly w kontekście trzech wzorców przywolanych w uzasadnieniu pytania prawnego - art. 32 ust. 1, art. 33 ust. 2 i art. 71 ust. 2 Konstytucji.

   3

   Zdaniem sądu, art. 2 ust. 3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym narusza zasadę równości. Stawia bowiem niektóre osoby - spelniające przeslanki zaliczone do katalogu wylączeń określonych w tym przepisie - w lepszej sytuacji w stosunku do pozostalych pracowników. Takie zróżnicowanie sytuacji prawnej pracowników nie jest - samo w sobie - niedopuszczalne. Musi mieć jednak charakter relewantny, być proporcjonalne oraz pozostawać w związku z zasadami, wartościami i normami konstytucyjnymi, uzasadniającymi odmienne traktowanie podmiotów podobnych. Zdaniem pytającego sądu, art. 2 ust. 3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym nie spelnia wskazanych kryteriów. W sposób dowolny określa bowiem katalog przypadków umożliwiających uzyskanie prawa do dodatkowego wynagrodzenia. Nie uwzględnia nakazu traktowania w podobny sposób wszystkich podmiotów charakteryzujących się daną cechą istotną.

   Wylączenie obowiązku przepracowania przynajmniej 6 miesięcy w danym roku kalendarzowym dotyczy m.in. urlopu wychowawczego, pomija natomiast urlop macierzyński. Taka sytuacja wydaje się calkowicie niezrozumiala biorąc pod uwagę to, że oba rodzaje urlopów slużą realizacji podobnego celu, jakim jest umożliwienie opieki nad maloletnim dzieckiem. Urlop macierzyński wydaje się, w tym kontekście, pelnić niezwykle istotną rolę. Opieka nad niemowlęciem jest szczególnie intensywna i wiąże się z koniecznością stalej obecności matki. Zdaniem sądu ustawodawca decydując się na zróżnicowanie sytuacji prawnej osób korzystających z obu rodzajów urlopów nie uwzględnil, wynikającego z art. 71 ust. 2 Konstytucji, wymogu zapewnienia szczególnej pomocy wladz publicznych "matce przed i po urodzeniu dziecka".

   Zdaniem pytającego sądu, kwestionowany art. 2 ust. 3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym jest niezgodny z art. 33 ust. 2 Konstytucji. Odmiennie - z uwagi na pleć - ksztaltuje prawo pracowników do dodatkowego wynagrodzenia. Ustawodawca określając katalog przypadków, zwalniających z wymogu przepracowania 6 miesięcy w danym roku kalendarzowym, wziąć mial pod uwagę niemal wylącznie te sytuacje, które odnoszą się do mężczyzn. Chodzi tu w szczególności o uwzględnienie w art. 2 ust. 3 ustawy okresu czynnej oraz zastępczej slużby wojskowej, jak i okresu urlopu wychowawczego, który może być wykorzystywany również przez mężczyzn.

2. Stanowisko Sejmu.

   Marszalek Sejmu w piśmie z 2 marca 2012 r. zająl stanowisko w imieniu Sejmu. Wniósl o stwierdzenie, że art. 2 ust. 3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym w zakresie, w jakim pomija okres urlopu macierzyńskiego umożliwiający nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, w wypadku nieprzepracowania w ciągu roku kalendarzowego 6 miesięcy, nie jest niezgodny z art. 33 ust. 2 Konstytucji oraz jest niezgodny z art. 32 ust. 1 i art. 71 ust. 2 Konstytucji.

   W ramach przedstawionej analizy formalnoprawnej pytania prawnego Marszalek Sejmu zwrócil uwagę na konieczność poslużenia się zasadą falsa demonstratio non nocet umożliwiającą - w niniejszej sprawie - uzupelnienie wzorców kontroli o art. 32 ust. 1 Konstytucji. Przepis ten nie byl przywolany w petitum pytania prawnego, jakkolwiek w jego uzasadnieniu sąd odwolal się szeroko do zasady równości, analizując przypadki dopuszczalnego zróżnicowania sytuacji prawnej podmiotów podobnych. W ocenie sądu, pominięcie urlopu macierzyńskiego w kwestionowanym art. 2 ust. 3 ustawy prowadzi do nieuzasadnionego pogorszenia sytuacji prawnej pracownic, które urodzily dziecko i korzystaly z urlopu macierzyńskiego. W tej sytuacji konieczne jest - zdaniem Marszalka Sejmu - doprecyzowanie zarzutów przedstawionych w uzasadnieniu pytania prawnego przez uzupelnienie podstaw kontroli w tej sprawie o art. 32 ust. 1 Konstytucji.

   4

   Marszalek Sejmu stwierdzil, że art. 33 ust. 2 Konstytucji nie może stanowić wzorca kontroli dla zarzutu niekonstytucyjnego pominięcia ustawodawczego, jaki pytający sąd sformulowal pod adresem art. 2 ust. 3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym. Pleć nie jest kryterium, na podstawie którego ustawodawca różnicuje nabycie prawa do dodatkowego wynagrodzenia. Nie można zgodzić się w szczególności z twierdzeniem sądu, jakoby katalog wyjątków zawartych w art. 2 ust. 3 ustawy obejmowal "sytuacje które praktycznie...