Postanowienie nº Z.U. 2012 / 7A / 92 of Trybunału Konstytucyjnego (Polska), July 16, 2012

• Judge: Adam Jamróz
• Resolution Date: July 16, 2012
• Issuing Organization: Trybunału Konstytucyjnego (Polska)

92/7/A/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 16 lipca 2012 r.

Sygn. akt SK 13/10

Trybunal Konstytucyjny w skladzie:

Andrzej Rzepliński - przewodniczący

Wojciech Hermeliński

Adam Jamróz - sprawozdawca

Teresa Liszcz

Stanislaw Rymar,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 16 lipca 2012 r., skargi konstytucyjnej Mieczyslawa Jachymskiego o zbadanie zgodności:

art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadlościowe i naprawcze (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361, ze zm.) w zakresie, w

jakim dotyczy osób fizycznych nieprowadzących dzialalności gospodarczej skladających wniosek o ogloszenie upadlości, z art. 45

ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, z 2005 r. Nr 169, poz. 1417, z 2009 r. Nr 56, poz. 459, Nr 178, poz. 1375, z 2010 r. Nr 182, poz. 1228 Nr 197, poz. 1307 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654) umorzyć postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

UZASADNIENIE

I

1. W skardze konstytucyjnej skarżący podniósl, że kwestionowany przez niego przepis art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadlościowe i naprawcze (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361, ze zm.; dalej: prawo upadlościowe) jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji, w zakresie, w jakim dotyczy osób fizycznych nieprowadzących dzialalności gospodarczej, skladających wniosek o ogloszenie upadlości.

   Skarga konstytucyjna zostala wniesiona na tle następującego stanu faktycznego: W dniu 15 czerwca 2009 r. Mieczyslaw Jachymski - nie będący przedsiębiorcą - zlożyl do Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w Poznaniu, Wydzial XI Gospodarczy do spraw upadlościowych i naprawczych wniosek o ogloszenie upadlości osoby fizycznej na podstawie art. 4911 prawa upadlościowego, wraz z wnioskiem o zwolnienie z kosztów sądowych. Sąd Rejonowy Poznań-Stare Miasto w Poznaniu postanowieniem z 10 sierpnia 2009 r. (sygn. akt. XI GU 180/09) na podstawie art. 100 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych zwolnil wnioskodawcę od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych w calości.

   Postanowieniem z 17 września 2009 r. Sąd Rejonowy Poznań-Stare Miasto w Poznaniu (sygn. akt. XI GU 180/09) na podstawie art. 13 ust. 1 prawa upadlościowego

   2

   oddalil zlożony wniosek. Jak wynika z ustaleń Sądu, dlużnik spelnil wskazane przepisami ustawy przeslanki umożliwiające ogloszenie upadlości, a mianowicie nie placil swoich wymagalnych zobowiązań w stosunku do swoich wierzycieli, których jest więcej niż jeden. Ponadto Sąd uznal, iż dlużnik w sposób dostateczny wykazal, że jego niewyplacalność powstala wskutek wyjątkowych i niezależnych od niego okoliczności - ciężkiej choroby skutkującej utratą pracy. Jednakże zdaniem Sądu na podstawie art. 13 ust. 1 prawa upadlościowego wniosek zaslugiwal na oddalenie z powodu braku środków pieniężnych, które można by przeznaczyć na pokrycie kosztów postępowania upadlościowego. Sąd obliczyl, że koszty postępowania upadlościowego wynioslyby lącznie co najmniej 8 800,00 zl, a dlużnik nie posiada żadnego majątku, który móglby zostać spieniężony; ponadto jego jedynym dochodem jest renta inwalidzka.

   Na powyższe postanowienie pelnomocnik skarżącego zlożyl 29 września 2009 r. zażalenie domagając się uchylenia zaskarżonego postanowienia i ponownego rozpoznania wniosku o ogloszenie upadlości, zarzucając sądowi pierwszej instancji blędną wykladnię art. 13 ust. 1 w związku z art. 4912 ust. 1 i art. 32 ust. 1 prawa upadlościowego, polegającą na przyjęciu, że art. 13 ust. 1 prawa upadlościowego znajduje zastosowanie wobec dlużnika zwolnionego od obowiązku ponoszenia kosztów postępowania. Zdaniem skarżącego, stosowanie art. 13 ust. 1 prawa upadlościowego wobec konsumenta jest sprzeczne z ogólnym zalożeniem postępowania, którego celem jest oddlużenie osoby fizycznej.

   16 października 2009 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu, Wydzial X Gospodarczy Odwolawczy postanowieniem w sprawie o sygn. akt X Gz 478/09 oddalil powyższe zażalenie skarżącego.

   Orzeczenie Sądu Okręgowego ma charakter ostateczny, gdyż na podstawie art. 33 ust. 2 prawa upadlościowego od postanowienia sądu drugiej instancji skarga kasacyjna nie przysluguje. Tym samym skarżący wyczerpal wszystkie przyslugujące mu środki zaskarżenia.

   Zdaniem skarżącego, oddalenie wniosku o ogloszenie upadlości przez Sąd Rejonowy, podtrzymane przez Sąd Okręgowy, z powodu braku majątku wystarczającego na pokrycie kosztów postępowania upadlościowego, mimo wcześniejszego zwolnienia od kosztów sądowych w calości, w istocie pozbawilo skarżącego prawa do sądu.

   Pozbawienie skarżącego prawa do sądu przejawia się, jego zdaniem, w naruszeniu uprawnienia do odpowiedniego uksztaltowania procedury zgodnie z wymogami sprawiedliwości, gdyż nie zostala zachowana równowaga między przyslugującymi uprawnieniami do ogloszenia upadlości a ich proceduralną realizacją. Skarżący podniósl, że w przypadku przedsiębiorców taki rygoryzm proceduralny jest zasadny, ponieważ są to podmioty nastawione na osiąganie zysku i w dużej części podmioty prawa w formie spólek kapitalowych zobowiązane do posiadania majątku zalożycielskiego. Jednakże konsumenci, jako osoby fizyczne, mogą nie posiadać majątku. Wprawdzie zgodnie z art. 2 prawa upadlościowego glównym celem postępowania upadlościowego jest zaspokojenie roszczeń wierzycieli w jak najwyższym stopniu, a jeśli racjonalne względy na to pozwolą - dotychczasowe przedsiębiorstwo dlużnika zostanie zachowane. Jednakże odpowiednie stosowanie tego przepisu we fragmencie odnoszącym się do "zachowania dotychczasowego przedsiębiorstwa dlużnika" winno sprowadzać się - wedlug skarżącego - do przyjęcia, iż odpowiednikiem tego celu w stosunku do konsumentów jest brak wykluczenia ich z oficjalnego obrotu prawnego poprzez umożliwienie skorzystania z dobrodziejstwa ogloszenia upadlości.

   Skarżący wskazuje, że procedura ustawy prawo upadlościowe i naprawcze rozróżnia dwa rodzaje kosztów. Zdaniem skarżącego, z jednej strony mamy do czynienia z kosztami sądowymi w postępowaniu w przedmiocie ogloszenia upadlości, a z drugiej, z

   3

   kosztami przeprowadzenia postępowania upadlościowego (postępowania wlaściwego). W efekcie ustawodawca umożliwil zwolnienie konsumenta od kosztów sądowych postępowania w przedmiocie ogloszenia upadlości, tj. kosztów dużo mniejszych, bo w wysokości stalej 200 zl (do czego nie ma prawa przedsiębiorca), natomiast uniemożliwil to w przypadku kosztów dużo większych.

   W opinii skarżącego, uprawnienie przyznane dlużnikowi do żądania ochrony sądowej w sytuacji wystąpienia stanu niewyplacalności nie może być, na skutek zastosowania przez sądy art. 13 ust. 1 prawa upadlościowego, skutecznie realizowane, pozostając jedynie uprawnieniem potencjalnym. Zdaniem skarżącego - regulacja art. 13 ust. 1 prawa upadlościowego w stosunku do konsumentów stanowi naruszenie art. 45 ust. 1 Konstytucji, w zakresie, w jakim pozbawia konsumentów prawnie skutecznej ochrony prawa do ogloszenia upadlości, przyznanego w art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b prawa upadlościowego. Naruszenie to ma w stosunku do skarżącego swój dodatkowy ciężar z uwagi na stwierdzone przez sąd pierwszej instancji spelnienie przezeń przeslanek ogloszenia upadlości.

   Skarżący podniósl w uzasadnieniu skargi, że do zasad konstytuujących demokratyczne państwo prawne w Polsce - uznawanych jako samodzielna podstawa kontroli ustaw - dekodowanych z konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa prawnego, Trybunal Konstytucyjny zaliczyl m.in. zasadę praworządności. Materialne rozumienie praworządności obejmuje wymogi dotyczące treści obowiązujących norm prawnych. Swoboda prawodawcy w kreowaniu treści norm jest ograniczona przez katalog wartości. W takim ujęciu - wskazal skarżący - państwo prawne to takie, którego dzialalność opiera się na następujących wartościach wspólnych dla wszystkich kierunków tworzących katalog wartości obowiązujących prawodawcę: zasada równości praw i równości wobec prawa, ochrona praw i wolności jednostki, sprawiedliwość (w tym sprawiedliwość spoleczna), demokratyzm. Inną zasadą zawierającą się w zasadzie demokratycznego państwa prawnego jest zasada zaufania obywateli do państwa oraz zasada bezpieczeństwa prawnego obywateli. W przekonaniu skarżącego, zasada bezpieczeństwa prawnego obywateli, sprecyzowana poprzez prawo do ochrony sądowej, zasada sprawiedliwości spolecznej oraz zasada zaufania obywateli do państwa, zostaly naruszone przez art. 13 ust. 1 prawa upadlościowego.

   Skarżący podkreślil, że sprawiedliwość spoleczna jest czynnikiem budującym równowagę w relacjach spolecznych między grupami interesu oraz dobrem ogólu a interesami jednostki. Jego zdaniem, regulacja art. 13 ust. 1 prawa upadlościowego doprowadza, w konsekwencji stosowania tego przepisu przez sądy, do istotnych zaburzeń równowagi pomiędzy wierzycielami - podmiotami dysponującymi przewagą prawną, ekonomiczną i instytucjonalną a dlużnikami pozostającymi w stanie niewyplacalności, powstalej na skutek okoliczności od nich niezależnych i wyjątkowych. Zarówno brak instytucji upadlości dla konsumentów, jak i praktyczna jej niefunkcjonalność z uwagi na stosowanie art. 13 ust. 1 prawa upadlościowego prowadzi do legalnego wykluczenia, alienacji i desocjalizacji dlużników. Ponadto - jak wskazal skarżący - to wlaśnie wymogi sprawiedliwości spolecznej nakazują, aby takie osoby korzystaly z dobrodziejstwa pelnego i realnego zwolnienia od kosztów postępowania upadlościowego. W opinii skarżącego, koszty te winny być poniesione przez Skarb Państwa, a więc resztę spoleczeństwa. Skarżący stwierdza, że tylko w ten sposób można rozwiązać problem spoleczny, jakim jest niewyplacalność konsumentów.

   Zdaniem skarżącego, zaufanie obywateli do państwa i jego dzialań doznaje uszczerbku na skutek stosowania przez sądy art. 13 ust. 1 prawa upadlościowego, ponieważ przyznanie konsumentom uprawnienia do żądania ochrony sądowej w...