Uchwała nº Z.U. 1995 / / 43; OTK1986-1995/t6/1995/cz2/43 of Trybunału Konstytucyjnego (Polska), September 05, 1995

• Judge: Janusz Trzciński
• Resolution Date: September 05, 1995
• Issuing Organization: Trybunału Konstytucyjnego (Polska)

5

U C H W A L A

z dnia 5 września 1995 r.

Sygn. akt W. 1/95

w sprawie ustalenia powszechnie obowiązującej wykladni art. 7 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym

Trybunal Konstytucyjny w pelnym skladzie:

Andrzej Zoll - przewodniczący

Zdzislaw Czeszejko-Sochacki

Tomasz Dybowski

Lech Garlicki

Stefan J. Jaworski

Krzysztof Kolasiński

Wojciech Lączkowski

Ferdynand Rymarz

Jadwiga Skórzewska-Losiak

Wojciech Sokolewicz

Janusz Trzciński - sprawozdawca

Blażej Wierzbowski

po rozpoznaniu na posiedzeniach w dniach 17 maja, 21 czerwca i 5 września 1995 r. w trybie art. 13 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. z 1991 r. Nr 109, poz. 470, zm.: z 1993 r. Nr 47, poz. 213; z 1994 r. Nr 122, poz. 593 z 1995

r. Dz.U. Nr 13, poz. 59) wniosku Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o ustalenie powszechnie obowiązującej wykladni art. 7 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym poprzez ustalenie:

"czy art. 7 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym ma zastosowanie do orzeczeń Trybunalu Konstytucyjnego stwierdzających niezgodność ustaw nie podpisanych przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wydanych w następstwie jego wniosku zlożonego w trybie art. 18 ust. 4 Ustawy Konstytucyjnej o wzajemnych stosunkach między wladzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym"

u s t a l i l:

Art. 7 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym nie ma zastosowania do orzeczeń Trybunalu Konstytucyjnego stwierdzających niezgodność z konstytucją ustaw przed podpisaniem ich przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a wydanych w następstwie wniosku Prezydenta zlożonego w trybie art. 18 ust. 4 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między wladzą ustawodawczą i

wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426 i z 1995 r. Dz.U. Nr 38, poz. 184).

U z a s a d n i e n i e

I

1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej skierowal w dniu 10 stycznia 1995 r. do Trybunalu Konstytucyjnego wniosek o dokonanie powszechnie obowiązującej wykladni art. 7 ustawy z 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym poprzez ustalenie, czy art. 7 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym ma zastosowanie do orzeczeń Trybunalu Konstytucyjnego stwierdzających niezgodność ustaw nie podpisanych przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wydanych w następstwie jego wniosku zlożonego w trybie art. 18 ust. 4 Ustawy Konstytucyjnej z 1992 r. o wzajemnych stosunkach między wladzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym.

   Wnioskodawca wniósl więc o ustalenie czy wydane w powyższych warunkach orzeczenie Trybunalu Konstytucyjnego podlega rozpatrzeniu przez Sejm - stosownie do treści art. 7 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

   W uzasadnieniu wnioskodawca po rozważeniu stanu prawnego dotyczącego kompetencji Trybunalu Konstytucyjnego do orzekania o zgodności z konstytucją ustaw (art.

   18 Ustawy Konstytucyjnej z 1992 r., art. 33a przepisów konstytucyjnych utrzymanych w mocy na podstawie art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z 1992 r., ustawa z 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym) podniósl, że występują dwie różne sytuacje w zakresie skutków związanych z orzeczeniem Trybunalu Konstytucyjnego. Pierwsza związana jest z aktami prawnymi w pelnym tego slowa znaczeniu (uchwalone przez Sejm i Senat, podpisane przez Prezydenta i opublikowane w Dzienniku Ustaw), do których mają zastosowanie art. 33a ust. 2 przepisów konstytucyjnych i art. 7 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, tzn. że orzeczenia o niekonstytucyjności ustawy podlegają rozpatrzeniu przez Sejm. Druga sytuacja występuje wówczas, gdy ustawa, która nie jest jeszcze aktem prawnym w pelnym znaczeniu (przed podpisaniem przez Prezydenta i opublikowaniem w Dz.U.), zostala w trybie art. 18 ust. 4 Ustawy Konstytucyjnej skierowana do Trybunalu Konstytucyjnego z wnioskiem o kontrolę jej konstytucyjności. Zdaniem wnioskodawcy w tym przypadku, gdyby Trybunal Konstytucyjny uznal taką niepelną ustawę za zgodną z konstytucją, Prezydent nie może odmówić podpisania ustawy - (ostatnie zdanie art. 18 ust. 4 Ustawy Konstytucyjnej), natomiast brakuje przepisu określającego następstwa orzeczenia o niekonstytucyjności takiej ustawy.

   W opinii wnioskodawcy, z wspomnianego art. 18 ust. 4 (ostatnie zdanie) wynika a contrario, że Prezydent może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunal Konstytucyjny uznal za niezgodną z konstytucją.

   Za przyjęciem takiego stanowiska zdaniem Wnioskodawcy może przemawiać treść art. 28 ust. 2 w którym mówi, że: "Prezydent czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej..." Mając do czynienia z racjonalnym ustawodawcą trudno o inny wniosek, gdyż w przeciwnym razie należaloby dopuścić istnienie w tym samym akcie prawnym (Ustawie Konstytucyjnej) dwu sprzecznych i wzajemnie wykluczających się przepisów. Trudno bowiem racjonalnie wywodzić, że w świetle wyżej cytowanego przepisu art. 28 ust. 2 Prezydent może inaczej uczynić jak odmówić podpisania ustawy, która jest niezgodna z konstytucją. Wnioskodawca zwrócil też uwagę na inny argument przemawiający, jego zdaniem, za taką wykladnią, tj. na redakcję art. 18 ust. 3 Ustawy Konstytucyjnej, gdzie ustawodawca daje tylko jedno rozwiązanie (pozytywne): "po ponownym uchwaleniu ustawy

   przez Sejm większością 2/3 glosów, Prezydent w terminie 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogloszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej...". Na temat sytuacji co się dzieje z ustawą, jeśli Sejm jej ponownie nie uchwali Ustawa Konstytucyjna milczy, podobnie jak nie mówi nic co się dzieje z ustawą, kiedy Trybunal Konstytucyjny stwierdzi jej niezgodność z konstytucją (art. 18 ust. 4). Są to dwa przypadki przewidziane przez ustawodawcę, w których dalszy proces legislacyjny zostaje przerwany na etapie po uchwaleniu przez Sejm i Senat a przed podpisaniem przez Prezydenta. A zatem wedlug wnioskodawcy, postępowanie legislacyjne należy zaczynać od nowa.

   Zdaniem wnioskodawcy przeciwny pogląd, wedlug którego orzeczenie Trybunalu Konstytucyjnego stwierdzające niezgodność z konstytucją ustawy przed jej podpisaniem przez Prezydenta rozpatruje Sejm, wydaje się nie do przyjęcia z następujących powodów:

   Po pierwsze, nic nie mówi o tym wprost art. 18 ust. 4 Ustawy Konstytucyjnej, a zgodnie z przyjętym w doktrynie i ugruntowanym w orzecznictwie Trybunalu Konstytucyjnego poglądem, kompetencji organów państwowych nie można domniemywać, jak również nie można stosować w tych sprawach wykladni rozszerzającej przepisów.

   Po drugie, kompetencja Trybunalu Konstytucyjnego zapisana w art. 18 ust. 4 Ustawy Konstytucyjnej bylaby fikcją, a dalszy tok postępowania bylby de facto powtórzeniem procedury przewidzianej wcześniej w art. 18 ust. 3.

   Po trzecie, gdyby nawet przyjąć hipotetycznie, że dalszy tok postępowania z orzeczeniem jest zgodny z art. 7 ust. 1 i 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, to ust. 3 tego artykulu nie móglby tu mieć zastosowania, gdyż bylaby to procedura zupelnie pozakonstytucyjna.

   Ponadto wnioskodawca podnosi, że trudno przyjąć aby w demokratycznym państwie prawnym, gdzie Prezydent jest zobowiązany do czuwania nad przestrzeganiem konstytucji, "racjonalny ustawodawca" dopuścil do sytuacji, w której Prezydent zostaje zobligowany do podpisania ustawy niezgodnej z konstytucją. Przyjęcie takiego poglądu byloby naruszeniem zasady państwa prawnego.

   W konkluzji wnioskodawca stwierdzil, że orzeczenie Trybunalu Konstytucyjnego uznające niezgodność z konstytucją ustawy przed jej podpisaniem nie podlega rozpatrywaniu przez Sejm, a wylącznym adresatem tego orzeczenia jest Prezydent, który czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji i winien odmówić podpisania takiej ustawy.

2. Prokurator Generalny w piśmie z dnia 24 lutego 1995 r. stwierdzil, że orzeczenia Trybunalu Konstytucyjnego stwierdzające niezgodność ustawy przed jej podpisaniem przez Prezydenta, podlegają również rozpatrzeniu przez Sejm w trybie art. 7 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Zdaniem Prokuratora Generalnego uregulowania art. 7 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, art. 33a ust. 2 oraz art. 18 ust. 4 Ustawy Konstytucyjnej nie wylączają bowiem spod "kontroli" Sejmu orzeczeń Trybunalu Konstytucyjnego o niezgodności z konstytucją ustaw, przed ich podpisaniem przez Prezydenta, wydanych w następstwie wniosku zlożonego w trybie art. 18 ust. 4 Ustawy Konstytucyjnej. Sejm rozpatruje więc orzeczenia Trybunalu Konstytucyjnego o niekonstytucyjności ustaw wydanych w toku kontroli następczej Trybunalu, jak i orzeczenia wydane w toku kontroli wstępnej.

   W piśmie z dnia 27 kwietnia 1995 r. Prokurator Generalny pomimo, iż nie uczynil tego w pierwszym piśmie z dnia 24 lutego 1995 r. będącym stanowiskiem Prokuratora Generalnego wobec wniosku Prezydenta, podniósl, że wniosek Prezydenta o dokonanie powszechnie obowiązującej wykladni art. 7 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym w myśl art. 46 i art. 47 Malej Konstytucji powinien mieć kontrasygnatę Prezesa Rady Ministrów lub wlaściwego ministra, a skoro jej nie ma, to nie może wywolywać skutków prawnych, które przepisy konstytucyjne i ustawa o Trybunale Konstytucyjnym lączą ze zlożeniem wniosku co

   oznacza, że wniosek co do meritum nie może być rozpatrywany przez Trybunal Konstytucyjny.

   Trybunal Konstytucyjny zapoznal się z argumentami Prokuratora Generalnego zawartymi w piśmie z dnia 27 kwietnia 1995 r. i nie znalazl wystarczających podstaw do ich uwzględnienia.

   Trybunal Konstytucyjny wziąl pod uwagę w szczególności, że:

   - wniosek o ustalenie powszechnie obowiązującej wykladni ustaw nie jest aktem prawnym w rozumieniu art. 46 Malej Konstytucji, gdyż w swojej istocie jest pytaniem o wlaściwe rozumienie ustawy, które mogą także stawiać inne podmioty, np. premier i RPO.

   - art. 47 Malej Konstytucji nie jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 46 Malej Konstytucji ponieważ wymienia zarówno akty prawne, jak i inne akty urzędowe Prezydenta nie będące aktami prawnymi i dlatego art. 46 Malej Konstytucji ich nie dotyczy.

   Z powyższego wynika, że wnioskowanie wyprowadzone...