Uchwała nº Z.U. 1995 / / 21; OTK1986-1995/t6/1995/cz1/21 of Trybunału Konstytucyjnego (Polska), March 08, 1995

• Judge: Wojciech Sokolewicz
• Resolution Date: March 08, 1995
• Issuing Organization: Trybunału Konstytucyjnego (Polska)

21

U C H W A L A*

z dnia 8 marca 1995 r.

Sygn. akt W. 13/94

w sprawie ustalenia powszechnie obowiązującej wykladni art. 24 ust. 7 ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych

Trybunal Konstytucyjny w pelnym skladzie:

Przewodniczący: Prezes TK Andrzej Zoll

Sędziowie: Zdzislaw Czeszejko-Sochacki

Tomasz Dybowski

Lech Garlicki

Stefan Jaworski

Krzysztof Kolasiński

Wojciech Lączkowski

Ferdynand Rymarz

Wojciech Sokolewicz - sprawozdawca

Janusz Trzciński

Blażej Wierzbowski

po rozpoznaniu na posiedzeniach w dniach 25 stycznia oraz 8 marca 1995 r. w trybie art. 13 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (tekst jednolity: Dz.U. z 1991 r. Nr 109, poz. 470; z 1993 r. Nr 47, poz. 213 i z 1994 r. Nr 122, poz. 593) wniosku Prezesa Rady Ministrów o ustalenie powszechnie obowiązującej wykladni art. 24 ust. 7 ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. Nr 51, poz. 298; Nr 85, poz. 498; z 1991 r. Nr 60, poz. 253 i Nr 111, poz. 480; z 1994 r. Nr 121, poz. 591 i Nr 133, poz. 655), w szczególności przez wyjaśnienie zakresu użytego w tym przepisie zwrotu "producenci rolni",

u s t a l i l:

producentami rolnymi w rozumieniu art. 24 ust. 7 ustawy z dnia 13 lipca 1990

r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. Nr 51, poz. 298; Nr 85, poz. 498; z 1991 r. Nr 60, poz. 253 i Nr 111, poz. 480; z 1994 r. Nr 121, poz. 591 i Nr 133, poz. 655) są osoby fizyczne spelniające określone w ustawie warunki.

UZASADNIENIE:

I.

* Tekst sentencji opublikowany zostal w Dz. U. Nr 39, poz. 199 z 1995 r.

1. Prezes Rady Ministrów w uzasadnieniu wniosku powoluje się na rozbieżność wykladni art. 24 ust. 7 ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. Nr 51, poz. 298 z późn. zm.), zwanej dalej "ustawą o prywatyzacji p.p.", przyjętej w praktyce przez Ministra Przeksztalceń Wlasnościowych, który odnosi ten przepis wylącznie do producentów rolnych będących osobami fizycznymi a interpretacją tego przepisu przez producentów rolnych, którzy są osobami prawnymi względnie jednostkami organizacyjnymi nie posiadającymi osobowości prawnej i zdaniem których cytowany przepis powinien mieć zastosowanie także do nich. Niezadowoleniu z wykladni Ministra Przeksztalceń Wlasnościowych dawali oni wyraz w pismach do Prezesa Rady Ministrów, które - jak można zakladać - staly się impulsem do wystąpienia przezeń z wnioskiem do Trybunalu Konstytucyjnego.

   Powolując się na stanowisko Ministra Przeksztalceń Wlasnościowych Prezes Rady Ministrów wskazuje, że pojęcie "producenci rolni" jest nieostre i powinno być interpretowane w kontekście caloksztaltu przepisów art. 24 ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. Skoro bowiem w ust. 7 tego artykulu stwierdza się, że z preferencyjnego zakupu akcji producenci rolni mogą korzystać "na warunkach przewidzianych dla pracowników", to oznacza to w istocie - na warunkach określonych w przepisach ustępów 1-6 tegoż artykulu. Przepisy te zostaly zaś wprowadzone do ustawy wylącznie z myślą o zastosowaniu ich do pracowników jako osób fizycznych. Co więcej, określone w art. 24 ust. 5 kryteria nabywania akcji na zasadach preferencyjnych wylączają możliwość ich zastosowania do producentów rolnych nie będących osobami fizycznymi.

   Prezes Rady Ministrów przytacza także argumentację zwolenników odmiennej interpretacji wyrażenia "producenci rolni", zdaniem których - ponieważ ani przepisy ustawy z dnia 13 lipca 1990 r., ani przepisy kodeksu handlowego nie ograniczają przyslugujących producentom rolnym uprawnień do producentów stanowiących osoby fizyczne - domniemywanie ograniczeń jest niedopuszczalne.

   W konkluzji Prezes Rady Ministrów wnosi o ustalenie powszechnie obowiązującej wykladni art. 24 ust. 7 ustawy z dnia 13 lipca 1990 r., nie wypowiadając się wyraźnie jaką wykladnię uznaje za prawidlową.

2. Prokurator Generalny zająl w sprawie stanowisko - wyrażone w piśmie z dnia 4 października 1994 r. - następującej treści: w świetle art. 24 ust. 7 ustawy o prywatyzacji p.p. z prawa do preferencyjnego zakupu akcji - na warunkach przewidzianych dla pracowników przedsiębiorstw państwowych przeksztalconych w spólkę (art. 24 ust. 1-6) - mogą korzystać jedynie producenci rolni będący osobami fizycznymi.

   Wprawdzie na gruncie obowiązującego do dnia 30 września 1990 r. brzmienia art. 613 kodeksu cywilnego za producenta uznawano osobę fizyczną, osobę prawną, jak i jednostkę organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej, to celem tamtej regulacji bylo li tylko określenie strony podmiotowej umowy kontraktacji. Określenia tego nie należy przenosić na grunt ustawy o prywatyzacji p.p., w której pojęcie "producenta rolnego" sluży nazwaniu podmiotów uzyskujących szczególne uprawnienia w procesie dystrybucji majątku ogólnonarodowego. Ustawa o prywatyzacji p.p. pojęcia "producent rolny" nie definiuje, zaś często się zdarza, że te same pojęcia mają różne znaczenie w różnych galęziach prawa lub nawet w różnych aktach prawotwórczych przynależnych do tej samej galęzi. Ustawa o prywatyzacji p.p. poprzestaje na stwierdzeniu, że uprawnienia producentów rolnych do preferencyjnego nabywania akcji prywatyzowanych przedsiębiorstw państwowych realizowane są na warunkach przewidzianych dla pracowników tych przedsiębiorstw ustalonych w art. 24 ustępy 2-6.

   Warunki te, w szczególności obejmujące sposób ustalania lącznej wartości ulg przypadających pracownikom przedsiębiorstwa (art. 24 ust. 5) oraz sposób ustalenia liczby

   akcji przyslugującej poszczególnym grupom pracowników (art. 24 ust. 6) ujęte są w takiej formie, że mogą mieć zastosowanie tylko do osób fizycznych Tymczasem odpowiednie przepisy ustawy - wnosząc ze sformulowania w ust. 7 art. 24 ("na warunkach przewidzianych dla pracowników"). - mają być stosowane do producentów rolnych wprost a nie odpowiednio. Gdyby intencją ustawodawcy bylo przyznanie preferencji również producentom rolnym będącym osobami prawnymi, to określilby w ustawie odrębnie warunki nabywania akcji przez takiego uprawnionego.

   Intencję ustawodawcy można odczytać także z wypowiedzi posla zglaszającego na posiedzeniu Sejmu poprawkę do art. 24 polegającą na dodaniu będącego obecnie przedmiotem wykladni ustępu 7: "Popierając sprzedaż akcji pracownikom przedsiębiorstw państwowych przeksztalcanych w spólkę na zasadach preferencyjnych, uważamy, że te zasady powinny być rozszerzone na producentów rolnych, rolników, w wypadku trwalego ich związania z zakladem przez kontraktację, bądź umowę kooperacyjną" (Spr. Sten. z 35 pos. Sejmu RP w dniach 12 i 13 lipca 1990 r., s. 31).

   Za taką też interpretacją art. 24 ust. 7 ustawy o prywatyzacji p.p. wypowiada się Wojciech Góralczyk w Komentarzu do ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Poltext, Warszawa 1991, s. 61) pisząc: "Warunkiem rozciągnięcia preferencji pracowniczych dla rolników jest trwalość więzi kooperacyjnej lub kontraktacyjnej...".

   W końcu Prokurator Generalny zauważa, iż kiedy w grę wchodzą przywileje i uprawnienia przyznane wąskiej grupie osób, to nie można do nich stosować wykladni rozszerzającej.

3. Do sprawy ustosunkowal się także Minister Przeksztalceń Wlasnościowych przedstawiając swoje stanowisko w dwóch dokumentach zalączonych do pisma z dnia 16 września 1994 r.

   Zdaniem Ministra, nabycie akcji na zasadach preferencyjnych przez inny podmiot niż osoba fizyczna, w świetle obowiązujących przepisów, nie jest możliwe, zaś z punktu widzenia ekonomicznego i spolecznego nie byloby uzasadnione.

   Argumentacja Ministra Przeksztalceń Wlasnościowych w znacznym stopniu obejmuje argumenty przytoczone w wyżej streszczonym stanowisku Prokuratora Generalnego. Przeciwko identyfikowaniu znaczenia zwrotu "producent rolny" w rozumieniu art. 613 k.c. - w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 1990 r. - oraz w rozumieniu art. 24 ust. 7 ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. przemawiać ma wykladnia celowościowa cytowanych przepisów, jak i okoliczność, że przepis k.c. byl modyfikowany niemal równolegle z tworzeniem ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Ponadto przepis powyższy należy ujmować w szerszym kontekście konstytucyjnego zrównania form wlasności i wprowadzenia zasady swobody dzialalności gospodarczej.

   Minister Przeksztalceń Wlasnościowych odwoluje się do ratio legis art. 24, jakim bylo zrekompensowanie negatywnych skutków prywatyzacji przedsiębiorstwa, co przywilejom określonym w art. 24 nadalo charakter socjalny. W odniesieniu do pracowników owe negatywne skutki polegają m.in. na likwidacji organów samorządu zalogi, wzroście ryzyka utraty pracy i wzroście oczekiwań w stosunku do pracownika ze strony nowego wlaściciela. Analogiczne przeslanki leżaly u podstaw rozciągnięcia uprawnień pracowniczych na rolników-producentów rolnych związanych z prywatyzowanym przedsiębiorstwem...