Uchwała nº Z.U. 1995 / / 20; OTK1986-1995/t6/1995/cz1/20 of Trybunału Konstytucyjnego (Polska), March 07, 1995

• Resolution Date: March 07, 1995
• Issuing Organization: Trybunału Konstytucyjnego (Polska)

20

U C H W A L A*

z dnia 7 marca 1995 r.

Sygn. akt W. 9/94

w sprawie ustalenia powszechnie obowiązującej wykladni art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r.o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. z 1991 r. Nr 109, poz. 470 z późn. zm.).

Trybunal Konstytucyjny w pelnym skladzie:

Przewodniczący: Prezes TK Andrzej Zoll

Sędziowie: Zdzislaw Czeszejko-Sochacki

Tomasz Dybowski (sprawozdawca)

Lech Garlicki

Stefan Jaworski

Krzysztof Kolasiński

Wojciech Lączkowski

Ferdynand Rymarz

Wojciech Sokolewicz

Janusz Trzciński

Blażej Wierzbowski

Janina Zakrzewska

po rozpoznaniu na posiedzeniach w dniach 14 czerwca 1994 r., 11, 17 stycznia i 7, 21 lutego oraz 1 i 7 marca 1995 r. w trybie art. 13 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985

r. o Trybunale Konstytucyjnym (tekst jednolity Dz.U. z 1991 r. Nr 109, poz. 470; zm. Dz.U. z 1993 r. Nr 47, poz. 213; zm. Dz.U. z 1994 r. Nr 122, poz. 593) wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich o ustalenie powszechnie obowiązującej wykladni art. 13 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym przez przyjęcie, że uchwala Trybunalu Konstytucyjnego podjęta na podstawie tego przepisu:

1) określa znaczenie nadane interpretowanej ustawie (przepisowi ustawowemu) przez prawodawcę przed i po podjęciu uchwaly Trybunalu Konstytucyjnego;

2) ustala powszechnie obowiązującą wykladnię ustaw w tym znaczeniu, że zobowiązuje wszystkie organy stosujące prawo i podmioty powolane do interpretacji przepisów na użytek innych podmiotów do zgodnego z tą wykladnią stosowania przepisów prawa i uwzględniania jej przy rozpatrywaniu wszystkich spraw będących w toku, w tym także wszczętych przed jej uchwaleniem, lecz nie zakończonych prawomocnymi rozstrzygnięciami do chwili ogloszenia uchwaly;

3) może stanowić podstawę dla wznowienia postępowania, jednakże w oparciu o przepisy k.p.k., k.p.c., k.p.a. lub inne obowiązujące normy postępowania przewidujące wznowienie i na zasadach przez te normy przewidzianych;

* Tekst sentencji opublikowany zostal w Dz. U. Nr 39, poz. 198 z 1995 r.

4) wiąże organy stosujące prawo także w sprawach zakończonych (stosunkach prawnych wyczerpanych), gdy dochodzi do wznowienia postępowania na podstawie stosownych przepisów (k.p.k., k.p.c., k.p.a. lub innych) oraz w sprawach rozpoznawanych na skutek rewizji nadzwyczajnej, jeżeli rewizja nadzwyczajna nie zostala orzeczona przed ogloszeniem uchwaly Trybunalu Konstytucyjnego;

5) wiąże powszechnie od dnia ogloszenia w Dzienniku Ustaw, przez caly czas w sprawach rozpoznawanych na tle zinterpretowanego przepisu;

ponadto o ustalenie:

6) czy zakresem kognicji Trybunalu Konstytucyjnego, przewidzianej w art. 13 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym jest objęta kompetencja ustalania powszechnie obowiązującej wykladni rozporządzeń wydawanych przez Radę Ministrów z mocą ustawy na podstawie art. 23 w związku z art. 52 ust. 2 pkt 2) Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między wladzą ustawodawczą i wykonawczą RP oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426);

7) czy Trybunal Konstytucyjny może na podstawie art. 13 ustawy dokonać powszechnie obowiązującej wykladni przepisu, którego znaczenie zostalo wcześniej ustalone przez Sąd Najwyższy w trybie art. 13 pkt 3 ustawy z dnia 20 września 1984 r. o Sądzie Najwyższym (tj. Dz.U. z 1990 r. Nr 26, poz. 153 z późn. zm.) lub gdy Sąd Najwyższy odmówil podjęcia takiej uchwaly;

8) czy Trybunal Konstytucyjny może podjąć po wydaniu uchwaly w trybie art. 13 ustawy nową uchwalę ustalającą z mocą powszechnie obowiązującą wykladnię tego samego przepisu ustawy dostosowaną do nowego kontekstu spolecznego (aktualnego systemu wartości),

u s t a l i l:

Art. 13 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym należy rozumieć w ten sposób, że:

1) Trybunal Konstytucyjny tylko na wniosek wymienionych w tym przepisie podmiotów ustala w drodze uchwaly podjętej na posiedzeniu pelnego skladu powszechnie obowiązującą wykladnię ustaw, która to uchwala podana do wiadomości przez ogloszenie w Dzienniku Ustaw określa wiążące rozumienie poddanego wykladni przepisu od dnia jego wejścia w życie przez caly czas jego obowiązywania, chyba że Trybunal Konstytucyjny, uwzględniając zmianę kontekstu w czasie obowiązywania przepisu, ustalil inaczej;

2) dopuszczalność, zakres i tryb korygowania skutków aktów stosowania prawa dokonanych przed dniem ogloszenia uchwaly Trybunalu Konstytucyjnego niezgodnie z rozumieniem przepisu ustalonym w tejże uchwale regulują wlaściwe przepisy;

3) użyte w art. 13 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym pojęcie "ustawa" oznacza także akty prawne z mocą ustawy, w tym również rozporządzenia wydane przez Radę Ministrów na podstawie art. 23 w związku z art. 52 ust. 2 pkt 2 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między

wladzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426);

4) podjęcie przez Sąd Najwyższy uchwaly, o której jest mowa w art. 13 pkt 3 ustawy z dnia 20 września 1984 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. z 1990 r. Nr 26, poz. 153 ze zmianami) lub odmowa podjęcia takiej uchwaly nie ogranicza uprawnień podmiotów wymienionych w art. 13 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym do wystąpienia z wnioskiem o dokonanie wykladni powszechnie obowiązującej przepisów, których dotyczyla wspomniana uchwala Sądu Najwyższego;

5) na wniosek podmiotów wymienionych w art. 13 ust. 1 Trybunal Konstytucyjny może dokonać wykladni przepisu, który byl już przedmiotem powszechnie obowiązującej wykladni Trybunalu Konstytucyjnego, jeżeli wnioskodawca powoluje się na taką zmianę kontekstu przepisu, która uzasadnia inne jego rozumienie.

UZASADNIENIE:

I.

1. Rzecznik Praw Obywatelskich we wniosku z dnia 27 maja 1994 r. zwrócil się do Trybunalu Konstytucyjnego o ustalenie powszechnie obowiązującej wykladni art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. z 1991 r. Nr 109, poz. 407 z późn. zmianami: w dalszym ciągu: "ustawa o TK"). Pelna treść petitum wniosku zostala przytoczona na wstępie niniejszej uchwaly.

   Na wstępie uzasadnienia wniosku Rzecznik Praw Obywatelskich wyraża pogląd, że art. 13 ustawy o TK zawiera dwie normy: 1) normę kompetencyjną - upoważniającą Trybunal Konstytucyjny do wyjaśnienia treści ustawy (przepisu), której znaczenie budzi wątpliwości, 2) normę nadającą tej wykladni moc powszechnie obowiązującą, tj. nakazującą adresatom uchwaly kierowanie się znaczeniem ustawy ustalonym przez Trybunal w podjętej uchwale.

   W dalszej części uzasadnienia wniosku przedstawione jest zapatrywanie, że wykladnia dokonywana przez Trybunal jest deklaratoryjnym wyjaśnieniem, jakie znaczenie nadal interpretowanej ustawie (przepisowi) prawodawca i polega najogólniej na wyjaśnianiu treści przepisów ustawy; Trybunal Konstytucyjny nie tworzy nowej normy, lecz stwierdza tylko, jak na gruncie przyjętych regul wykladni należy rozumieć interpretowany przepis.

   Ustosunkowując się z kolei do zagadnienia kręgu adresatów obowiązanych do stosowania wykladni Trybunalu Konstytucyjnego jako powszechnie obowiązującej Rzecznik Praw Obywatelskich wypowiada pogląd, że "nakaz stosowania" wykladni ustalonej przez Trybunal Konstytucyjny jest skierowany do organów stosujących prawo bądź dokonujących wykladni na użytek innych podmiotów, zaznaczając zarazem, że "w szerszym sensie powszechnie obowiązująca wykladnia ustaw dokonywana przez Trybunal Konstytucyjny obowiązuje także wszystkich, którzy powinni prawa "przestrzegać".

   Deklaratoryjny charakter uchwaly Trybunalu Konstytucyjnego oznacza - zdaniem wnioskodawcy - że chociaż uchwala ta staje się powszechnie obowiązująca dla jej adresatów ex nunc, tj. od dnia jej ogloszenia, to jednak zawarta w niej wykladnia rozciąga się także na zdarzenia zaistniale przed tym dniem w tym znaczeniu, że wszystkie organy stosujące prawo oraz podmioty powolane do interpretacji przepisów na użytek innych

   podmiotów są obowiązane tę wykladnię uwzględniać przy rozpatrywaniu wszelkich spraw "będących w toku" (nie zakończonych prawomocnymi rozstrzygnięciami), czyli także spraw odnoszących się do zdarzeń zaistnialych przed ogloszeniem uchwaly Trybunalu Konstytucyjnego.

   Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, w świetle tezy o deklaratoryjnym charakterze ustalanej przez Trybunal Konstytucyjny powszechnie obowiązującej wykladni ustaw należy uznać, że czynności konwencjonalne (czynności prawne, decyzje administracyjne i inne akty szeroko pojętego obrotu prawnego) mogą być ocenione ex post jako wadliwe w świetle ustalonej przez Trybunal wykladni; uznanie tych czynności za nieważne nie następuje jednak z mocy samej uchwaly Trybunalu Konstytucyjnego, lecz we wlaściwym określonym przez prawo trybie postępowania ograniczonym czasowo regulami dawności. Rzecznik Praw Obywatelskich wypowiada również pogląd, że wykladnia dokonywana przez Trybunal Konstytucyjny nie może być podstawą podważania stanów już utrwalonych prawnie w czasie, gdy rozumienie przepisu bylo inne lub zachodzily rozbieżności w jego interpretacji.

   W dalszej części uzasadnienia wnioskodawca wypowiada pogląd, że wykladnia ustalona przez Trybunal Konstytucyjny wiąże powszechnie również w sprawach wznowionych na podstawie przeslanek przewidzianych w stosowanych przepisach, a także w postępowaniu wszczętym na skutek rewizji nadzwyczajnej, jeśli te postępowania toczą się już "pod rządem" uchwaly Trybunalu, ale sprawą dyskusyjną - zdaniem wnioskodawcy - jest kwestia, czy sama uchwala Trybunaly Konstytucyjnego może stanowić samodzielną podstawę rewizji nadzwyczajnej lub wznowienia postępowania. Sygnalizując ten problem Rzecznik Praw Obywatelskich zauważa, że rozstrzygnięcie tego problemu nie mieści się w ramach wykladni art. 13 ustawy o TK, nie dotyczy bowiem znaczenia tego przepisu, lecz oceny skutków, jakie uchwala Trybunalu Konstytucyjnego może wywolać przy stosowaniu innych przepisów. Podobną opinię wnioskodawca formuluje w odniesieniu do problemu ważności czynności cywilnoprawnych oraz decyzji administracyjnych.

   Rozważając z kolei zagadnienie "zakresu...