Uchwała nº Z.U. 1995 / / 17; OTK1986-1995/t6/1995/cz1/17 of Trybunału Konstytucyjnego (Polska), January 11, 1995

• Judge: Blażej Wierzbowski
• Resolution Date: January 11, 1995
• Issuing Organization: Trybunału Konstytucyjnego (Polska)

17

U C H W A L A*

z dnia 11 stycznia 1995 r.

Sygn. akt W. 11/94

w sprawie wykladni art. 49 pkt 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. - Prawo bankowe (Dz.U. z 1992 r. Nr 72, poz. 359, z 1993 r. Nr 6, poz. 29, Nr 28, poz. 127, Nr 134, poz. 646 oraz z 1994 r. Nr 80, poz. 369 i Nr 121, poz. 591)

Trybunal Konstytucyjny w pelnym skladzie:

Przewodniczący: Prezes TK Andrzej Zoll

Sędziowie: Zdzislaw Czeszejko-Sochacki

Tomasz Dybowski

Lech Garlicki

Stefan Jaworski

Krzysztof Kolasiński

Wojciech Lączkowski

Ferdynand Rymarz

Wojciech Sokolewicz

Blażej Wierzbowski - sprawozdawca

Janina Zakrzewska

po rozpoznaniu na posiedzeniach w dniach 4 i 11 stycznia 1995 r. w trybie art. 13 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985r.o Trybunale Konstytucyjnym (tekst jednolity Dz.U. z 1991 r. Nr 109, poz. 470, zm. 1993 r. Nr 47, poz. 213 oraz z 1994 r. Nr 122, poz. 583) wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich o ustalenie powszechnie obowiązującej wykladni art. 49 pkt 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. - Prawo bankowe (Dz.U. z 1992 r. Nr 72, poz. 359 z późn. zm.) przez wyjaśnienie:

- czy w sytuacji, gdy w okresie zawieszenia dzialalności banku na podstawie art. 108 ustawy - Prawo bankowe, a następnie ogloszenia jego upadlości przez sąd, nie są dokonywane wyplaty z bankowych rachunków oszczędnościowych, z tytulu których Skarb Państwa odpowiada na zasadzie art. 49 pkt 1 Prawa bankowego - tenże Skarb Państwa powinien sam i niezwlocznie wykonać zobowiązania niewyplacalnego banku w zakresie wyplat tychże oszczędności,

- czy posiadaczowi bankowego rachunku oszczędnościowego przysluguje w stosunku do Skarbu Państwa roszczenie o niezwloczną wyplatę zgromadzonych przez niego wkladów oszczędnościowych, za które odpowiada Skarb Państwa, wraz z ustalonymi w umowie oszczędnościowego rachunku bankowego odsetkami od tych wkladów, czy też roszczenia o wyplatę oszczędności zdeponowanych w banku powinny być kierowane, tak jak inne roszczenia, do ustanowionego przez sąd syndyka masy upadlości, który dopiero z masy upadlości zaspakaja te należności, a Skarb Państwa pokrywa ewentualną różnicę między pelną należnością, a kwotą uzyskaną przez posiadacza rachunku oszczędnościowego z masy upadlości.

u s t a l i l:

* Tekst sentencji opublikowany zostal w Dz. U. Nr 4, poz. 24 z 1995 r.

1. W razie odmowy uregulowania przez bank, o którym mowa w art. 49 pkt 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. - Prawo bankowe (Dz.U. z 1992 r. Nr 72, poz. 359, z 1993 r. Nr 6, poz. 29, Nr 28, poz. 127, Nr 134, poz. 646 oraz z 1994 r. Nr 80, poz. 369 i Nr 121, poz. 591), w okresie zawieszenia dzialalności tego banku, zobowiązań z tytulu wkladów oszczędnościowych, wkladca lub jego następcy prawni a także osoby uprawnione na podstawie art. 22 ust. 1 Prawa bankowego mogą żądać od Skarbu Państwa, aby niezwlocznie po wezwaniu do wykonania zobowiązania spelnil na ich rzecz świadczenie należne od banku zgodnie z treścią umowy rachunku oszczędnościowego lub postanowieniami art. 22 ust. 1 Prawa bankowego.

2. Ogloszenie upadlości banku zmienia zakres odpowiedzialności Skarbu Państwa za zobowiązania z tytulu wkladów oszczędnościowych gromadzonych w bankach, o których mowa w art. 49 pkt 1 Prawa bankowego, stosownie do postanowień art. 32 § 1 i art. 33 § 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 25 października 1934 r. - Prawo upadlościowe (Dz.U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 oraz z 1994 r. Nr 1, poz. 1). Oznacza to, że Skarb Państwa po ogloszeniu upadlości banku odpowiada również za takie zobowiązania upadlego banku z tytulu wkladów oszczędnościowych, których termin platności stosownie do wiążącej bank umowy jeszcze nie nastąpil, natomiast nie jest zobowiązany do wyplaty ustalonych w umowie rachunku bankowego odsetek od wkladu za okres od daty ogloszenia upadlości banku.

3. Skutki niespelnienia w terminie przez Skarb Państwa świadczenia, o którym mowa w punktach I i II niniejszej uchwaly, ocenia się wedlug przepisów Kodeksu cywilnego.

UZASADNIENIE:

I.

1. Rzecznik Praw Obywatelskich wniósl o ustalenie powszechnie obowiązującej wykladni art. 49 pkt 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. - Prawo bankowe (Dz.U. z 1992 r. Nr 72, poz. 359 z późn. zm.) przez wyjaśnienie:

   - czy w sytuacji, gdy w okresie zawieszenia dzialalności banku na podstawie art. 108 ustawy - Prawo bankowe, a następnie ogloszenia jego upadlości przez sąd, nie są dokonywane wyplaty z bankowych rachunków oszczędnościowych, z tytulu których Skarb Państwa odpowiada na zasadzie art. 49 pkt 1 Prawa bankowego - tenże Skarb Państwa powinien sam i niezwlocznie wykonać zobowiązania niewyplacalnego banku w zakresie wyplat tychże oszczędności,

   - czy posiadaczowi bankowego rachunku oszczędnościowego przysluguje w stosunku do Skarbu Państwa roszczenie o niezwloczną wyplatę zgromadzonych przez niego wkladów oszczędnościowych, za które odpowiada Skarb Państwa, wraz z ustalonymi w umowie oszczędnościowego rachunku bankowego odsetkami od tych wkladów, czy też roszczenia o wyplatę oszczędności zdeponowanych w banku powinny być kierowane, tak jak i inne roszczenia do ustanowionego przez sąd syndyka masy upadlości, który dopiero z masy upadlości zaspakaja te należności, a Skarb Państwa

   pokrywa ewentualną różnicę między pelną należnością, a kwotę uzyskaną przez posiadacza rachunku oszczędnościowego z masy upadlości.

   Rzecznik Praw Obywatelskich prezentuje pogląd tej treści, że z art. 49 pkt 1 Prawa bankowego wynika, iż Skarb Państwa zobowiązany jest do dokonania wyplat oszczędności wraz z należnym oprocentowaniem w przypadku, gdy bank swojego zobowiązania nie wykonuje. Wnioskodawca przytacza jednak odmienną wykladnię tego przepisu, za którą opowiada się Minister Finansów reprezentujący Skarb Państwa. Wedlug tej wykladni odpowiedzialność Skarbu Państwa, przewidziana w art. 49 pkt 1 Prawa bankowego, ma powstawać dopiero wówczas, gdy staje się oczywiste, że określone należności z tytulu wkladów oszczędnościowych nie będą mogly być zaspokojone z masy upadlości banku, a zatem dopiero po zakończeniu postępowania upadlościowego. Roszczenia o wyplatę oszczędności zdeponowanych w banku powinny być więc kierowane do ustanowionego przez sąd syndyka masy upadlości, który zgodnie z art. 115 Prawa bankowego, zobowiązany jest z masy upadlego banku, rezerwy obowiązkowej zwolnionej przez Prezesa NBP oraz z windykowanych należności zaspokajać należności z tytulu wkladów oszczędnościowych, lokat i rachunków bieżących, przy czym należności z tytulu wkladów oszczędnościowych powinny być, w miarę uzyskiwania środków finansowych, zaspokajane w pierwszej kolejności. Dopiero w razie niezaspokojenia roszczeń posiadaczy wkladów oszczędnościowych w okresie zawieszenia dzialalności banku a następnie z masy upadlości Skarb Państwa może wyplacać posiadaczom wkladów oszczędnościowych różnicę między pelną kwotą ich należności wraz z odsetkami należnymi do dnia ogloszenia upadlości, a kwotą wyplacaną w okresie zawieszenia dzialalności banku i następnie wyplacaną z masy upadlego banku.

   Rzecznik Praw Obywatelskich nie uważa wykladni Ministra Finansów za prawidlową. Wnioskodawca wskazuje, że zwracal się do Sądu Najwyższego o podjęcie uchwaly wyjaśniającej zagadnienia budzące, w związku z treścią art. 49 pkt 1 Prawa bankowego, istotne wątpliwości w praktyce. Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 18 lutego 1994 r. (III CZP 177/93) odmówil podjęcia uchwaly, powolując się na brak przeslanki przewidzianej w art. 13 pkt 3 w zw. z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 20 września 1984 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. z 1994 r. Nr 13, poz. 48).

   Wnioskodawca wskazuje, że w dniu 15 marca 1994 r. zwrócil się do Prezesa Rady Ministrów z prośbą o spowodowanie zmiany stosowanej przez Ministra Finansów praktyki w zakresie realizacji zobowiązań Skarbu Państwa wynikających z art. 49 pkt 1 Prawa bankowego. W odpowiedzi na to wystąpienie Prezes Rady Ministrów poinformowal Wnioskodawcę o podtrzymaniu dotychczasowej interpretacji Ministra Finansów dotyczącej art. 49 pkt 1 Prawa bankowego.

   Zdaniem Wnioskodawcy interpretacja art. 49 pkt 1 Prawa bankowego dokonana przez Ministra Finansów nie znajduje uzasadnienia przy zastosowaniu wykladni logicznej i semantycznej, a także i dlatego, iż w konsekwencji podważa zaufanie obywateli do Państwa oraz naraża obywateli na znaczne straty. Obywatele pozbawieni są możliwości dysponowania zdeponowanymi pieniędzmi, które w trakcie dlugotrwalych postępowań upadlościowych tracą wartość realną w wyniku inflacji. Nadto w okresie od dnia ogloszenia upadlości banku posiadaczowi wkladów oszczędnościowych odmawia się prawa do wcześniej ustalonych w umowie z bankiem odsetek od wkladów. W szczególnie trudnej sytuacji interpretacja art. 49 pkt 1 Prawa bankowego dokonana przez Ministra Finansów stawia ludność wiejską. Niemożność szybkiego odzyskania oszczędności zdeponowanych w bankach spóldzielczych tworzy dla bardzo wielu gospodarstw rolnych sytuację katastrofalną.

   Wedlug Wnioskodawcy nie powinno budzić wątpliwości, iż intencją ustawodawcy bylo specjalne zabezpieczenie określonych wierzytelności przez ustawowe ustalenie dla

   deponentów wkladów oszczędnościowych "dodatkowego dlużnika". Art.49 pkt 1. Prawa bankowego w sposób dostateczny ujawnia wolę ustawodawcy nakazującą Skarbowi Państwa przyjęcie odpowiedzialności wobec posiadaczy wkladów oszczędnościowych. Wnioskodawca uważa też, że do odpowiedzialności tej stosuje się postanowienie art. 876 § 1 Kodeksu cywilnego (umowa poręczenia). W dalszym ciągu wywodów Wnioskodawca rozważa odpowiedzialność Skarbu Państwa, przewidzianą w art. 49 pkt 1 Prawa bankowego, tak jak odpowiedzialność poręczyciela wedlug Kodeksu cywilnego. Zdaniem Wnioskodawcy również argumenty natury ekonomiczno-spolecznej oraz zasada zaufania obywatela do państwa stanowią uzasadnione podstawy do skutecznego domagania się przez posiadaczy rachunków wkladów oszczędnościowych wraz z ustalonymi w umowie oszczędnościowego rachunku bankowego odsetkami od tych wkladów do dnia ich wyplaty.

2. Prokurator Generalny przedstawil następujące stanowisko:

1. W sytuacji gdy dojdzie na podstawie...