Uchwała nº Z.U. 1994 / / 48; OTK1986-1995/t5/1994/cz2/48 of Trybunału Konstytucyjnego (Polska), November 30, 1994

• Judge: Lech Garlicki
• Resolution Date: November 30, 1994
• Issuing Organization: Trybunału Konstytucyjnego (Polska)

48

UCHWALA*

Trybunalu Konstytucyjnego z dnia 30 listopada 1994 r. (Sygn. W. 10/94)

w sprawie wykladni art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. z 1991 r. Nr 109, poz. 470, zm.: z 1993 r. Nr 47, poz. 213).

Trybunal Konstytucyjny w pelnym skladzie:

Przewodniczący Prezes TK: Andrzej Zoll

Sędziowie TK: Zdzislaw Czeszejko-Sochacki

Tomasz Dybowski

Lech Garlicki - sprawozdawca

Stefan Jaworski

Krzysztof Kolasiński

Wojciech Lączkowski

Ferdynand Rymarz - sprawozdawca

Janusz Trzciński

Blażej Wierzbowski

Janina Zakrzewska

po rozpoznaniu na posiedzeniach w dniach 26 października oraz 15, 23 i 30 listopada 1994 r. w trybie art. 13 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 109, poz. 470, zm.: z 1993 r. Nr 47, poz. 213), wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich o ustalenie powszechnie obowiązującej wykladni art. 4 ust. 1 tej ustawy, przez przyjęcie, że:

1. Aktem ustawodawczym (normatywnym) w rozumieniu tego przepisu jest także określona w art. 33 ust. 2 in fine Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. (Dz.

   U. Nr 84, poz. 426) ustawa upoważniająca Prezydenta RP do ratyfikacji umowy międzynarodowej pociągającej za sobą obciążenia finansowe lub konieczność zmian w ustawodawstwie,

   oraz w razie udzielenia twierdzącej odpowiedzi na pytanie sformulowane w pkt 1, że:

2. Trybunal Konstytucyjny jest wlaściwy do orzeczenia na podstawie art. 7 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, że ustawa upoważniająca Prezydenta RP do ratyfikacji umowy:

   - jest niezgodna z art. 1 przepisów konstytucyjnych lub innymi przepisami ustawy zasadniczej (Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r.), jeżeli upoważnia

   * Tekst sentencji - Dz.U. z 1994 r. Nr 132, poz. 684.

   Prezydenta RP do ratyfikacji umowy międzynarodowej zawierającej postanowienia sprzeczne z Konstytucją lub wcześniejszymi zobowiązaniami międzynarodowymi RP,

   - jest niezgodna z art. 1 przepisów konstytucyjnych, jeżeli upoważnia Prezydenta RP do ratyfikacji umowy międzynarodowej zobowiązującej państwo polskie do dokonania zmian w ustawodawstwie RP sprzecznych z Konstytucją lub naruszających spójność systemu prawnego, bądź poszczególnych jego części,

   ustalil

1. Ustawa wyrażająca upoważnienie do ratyfikacji umowy międzynarodowej, określona w art. 33 ust. 2 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 roku o wzajemnych stosunkach między wladzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 84, poz. 426) jest aktem ustawodawczym w rozumieniu art. 1 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. z 1991 r. Nr 109, poz. 470, zm.: z 1993 r. Nr 47, poz. 213) podlegającym kontroli zgodności z Konstytucją.

2. Trybunal Konstytucyjny, badając na podstawie art. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym ustawę o której mowa w pkt 1, jest wlaściwy do orzeczenia o niezgodności z Konstytucją ustawy wyrażającej upoważnienie do ratyfikacji umowy międzynarodowej także wtedy, gdy ustawa ta wyraża upoważnienie do ratyfikacji umowy międzynarodowej zawierającej normy samowykonalne niezgodne z Konstytucją.

3. Trybunal Konstytucyjny nie może orzec o niezgodności z Konstytucją ustawy, o której mowa w pkt 1, tylko z tego powodu, że wyraża ona upoważnienie do ratyfikowania umowy międzynarodowej zawierającej postanowienia sprzeczne z wcześniejszymi zobowiązaniami międzynarodowymi Rzeczypospolitej Polskiej bądź zobowiązującej państwo polskie do dokonania w ustawodawstwie zmian, które mogą być sprzeczne z obecnie obowiązującą Konstytucją lub mogą naruszyć spójność systemu prawa bądź poszczególnych jego części.

   Uzasadnienie

   I

1. Rzecznik Praw Obywatelskich uzasadniając wniosek o ustalenie powszechnie obowiązującej wykladni art. 4 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym zauważyl, że system prawny RP coraz szerzej otwiera się na prawodawstwo międzynarodowe, czego oczywistą konsekwencją staje się konieczność dostosowywania prawa wewnętrznego do zawartych umów. Rodzi to szereg pytań w sprawie sposobu zawierania owych umów oraz zasad wprowadzania ich do wewnętrznego porządku prawnego a także granic swobody kontraktowania. W szczególności - podkreślil Rzecznik - należy odpowiedzieć na pytanie, czy zobowiązania zawarte w ratyfikowanej umowie, a naruszające ewentualnie normy Konstytucji RP lub wcześniejsze międzynarodowe zobowiązania Polski, i to zwlaszcza o charakterze uniwersalnym, mogą być kwestionowane przed Trybunalem Konstytucyjnym przez zaskarżenie ustawy wyrażającej zgodę na ratyfikację?

   Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na stanowisku, że ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, jak każda ustawa, podlega kontroli Trybunalu Konstytucyjnego po jej opublikowaniu w Dzienniku Ustaw. Zdaniem Rzecznika "Trybunal badając formalnie ustawę upoważniającą, materialnie musi oczywiście badać umowę międzynarodową oceniając, czy organy ustawodawcze mogly zaakceptować jej treść ze względu na Konstytucję". Podziela przy tym pogląd Sądu Najwyższego, że "uchwalenie ustawy o wyrażeniu zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej oznacza transformację traktatu w prawo krajowe o randze ustawowej" (uchwala skladu 7 sędziów z dnia 12 czerwca 1992 r., III CZP 48/92, OSNCP 1992, Nr 10, poz. 179, s. 65).

   Rzecznik podkreślil iż ma świadomość, że zgodnie z ustaloną linią orzecznictwa Trybunal nie uznaje swej wlaściwości dla oceny zgodności ustawodawstwa wewnętrznego z umowami międzynarodowymi i w konsekwencji może uznać brak kompetencji dla oceny umowy międzynarodowej z ustawodawstwem wewnętrznym. Na taką wątpliwość - podkreśla Rzecznik - trzeba jednak odpowiedzieć negatywnie, bowiem w istocie chodzi o badanie zgodności wynikających z umowy zmian w ustawach z Konstytucją, skoro zgoda na ratyfikację oznacza - wedle powolanego poglądu Sądu Najwyższego - transformację traktatu w prawo wewnętrzne rangi ustawowej.

   Upoważnienie do ratyfikacji umowy międzynarodowej udzielone w ustawie wydanej na podstawie art. 33 ust. 2 Ustawy Konstytucyjnej - zdaniem Rzecznika - "w żadnym razie nie może zawierać zgody na zmianę Konstytucji". Ustawa powodująca zmianę Konstytucji musi mieć charakter ustawy konstytucyjnej, a więc przyjętej w innym trybie (art. 106 przepisów konstytucyjnych utrzymanych w mocy na podstawie art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r.). Prezentuje pogląd, że przyjęcie zobowiązania zmiany Konstytucji przez wyrażenie zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej, powinno być oceniane jako dzialanie niekonstytucyjne i podlegające kognicji Trybunalu Konstytucyjnego.

   W części końcowej uzasadnienia Rzecznik Praw Obywatelskich podkreśla, że przedmiotem wniosku nie jest ocenianie konstytucyjności żadnego konkretnego aktu, co zresztą przed publikacją w Dzienniku Ustaw w obecnym stanie prawnym nie jest możliwe, z wyjątkiem sytuacji przewidzianej w art. 18 ust. 4 Ustawy Konstytucyjnej, tj. gdyby ustawa ratyfikacyjna budzila wątpliwości Prezydenta RP, natomiast w trybie powszechnie obowiązującej wykladni pragnie uzyskać odpowiedź, czy w obecnie obowiązującym stanie prawnym ustawowo potwierdzone...