Orzeczenie nº Z.U. 1997 / 1 / 1 of Trybunału Konstytucyjnego (Polska), January 07, 1997

• Judge: Krzysztof Kolasiński
• President: Andrzej Zoll
• Resolution Date: January 07, 1997
• Issuing Organization: Trybunału Konstytucyjnego (Polska)

1

ORZECZENIE

z dnia 7 stycznia 1997 r. sygn. akt K. 7/96

Trybunal Konstytucyjny w skladzie:

Andrzej Zoll - przewodniczący

Lech Garlicki

Krzysztof Kolasiński - sprawozdawca

Ferdynand Rymarz

Janusz Trzciński

Joanna Szymczak - protokolant

po rozpoznaniu 7 stycznia 1997 r. na rozprawie sprawy z wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich z udzialem umocowanych przedstawicieli uczestników postępowania: Wnioskodawca, Sejmu RP, Ministra Pracy i Polityki Socjalnej oraz Prokuratora Generalnego o wydanie orzeczenia stwierdzającego, że:

przepis art. 49 § 3 kodeksu karnego wykonawczego (ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r., Dz.U. Nr 13, poz. 98; zm.: z 1975 r. Nr 45, poz. 234; z 1982 r. Nr 16, poz. 125, Nr 45, poz. 289; z 1985 r. Nr 23, poz. 100, Nr 31, poz. 138; z 1988 r. Nr 20, poz. 135; z 1990 r. Nr 14, poz. 85, Nr 34, poz. 198 i 199, Nr 36, poz. 206; z 1995 r. Nr 95, poz. 474) w brzmieniu nadanym przez art. 2 pkt 9 lit.a ustawy z dnia 12 lipca 1995 r. o zmianie Kodeksu karnego, Kodeksu karnego wykonawczego oraz o podwyższeniu dolnych i górnych granic grzywien i nawiązek w prawie karnym (Dz.U. Nr 95, poz. 475) w części dotyczącej możliwości obniżenia skazanemu za jego zgodą należności za pracę jest niezgodny z: art. 1, art. 67 ust. 2 oraz art. 68 utrzymanych w mocy na podstawie art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między wladzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426) przepisów konstytucyjnych

orzeka:

Art. 49 § 3 ustawy z dnia 19 kwietnia 1969 r. - Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 13, poz. 98; zm.: z 1975 r. Nr 45, poz. 234; z 1982 r. Nr 16, poz. 125, Nr 45, poz. 289; z 1985 r. Nr 23, poz. 100, Nr 31, poz. 138; z 1988 r. Nr 20, poz. 135; z 1990 r. Nr 14, poz. 85, Nr 34, poz. 198 i 199, Nr 36, poz. 206; z 1995 r. Nr 95, poz. 474) w brzmieniu nadanym przez art. 2 pkt 9 lit.a ustawy z dnia 12 lipca 1995 r. o zmianie Kodeksu karnego, Kodeksu karnego wykonawczego oraz o podwyższeniu dolnych i górnych granic grzywien i nawiązek w prawie karnym (Dz.U. Nr 95, poz. 475) - rozumiany w ten sposób, że nie stanowi on podstawy do obniżenia skazanemu należności za pracę poniżej stawki wynagrodzenia minimalnego przyslugującego pracownikom - jest zgodny z art. 1, 67 ust. 2 i art. 68 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy na podstawie art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między wladzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426; zm.: z 1995 r. Nr 38, poz. 184; Nr 150, poz. 729; z 1996 r. Nr 106, poz. 488).

Uzasadnienie:

I

Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich z 28 marca 1996 r. dotyczy stwierdzenia niezgodności art. 49 § 3 kodeksu karnego wykonawczego w brzmieniu nadanym przez art. 2 pkt 9 lit.a ustawy z dnia 12 lipca 1995 r. o zmianie Kodeksu karnego, Kodeksu karnego wykonawczego oraz o podwyższeniu dolnych i górnych granic grzywien i nawiązek w prawie karnym (Dz.U. Nr 95, poz. 475) z art. 1, art. 67 ust. 2 oraz art. 68 przepisów konstytucyjnych utrzymanych w mocy przez art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między wladzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426 ze zmianami).

Wnioskodawca utrzymuje, że ustanowienie znacznie gorszych, od ogólu pracowników, zasad wynagradzania skazanych, którzy są zatrudnieni w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, jest wyrazem ich dyskryminacji, co narusza nie tylko zasadę równości obywateli wobec prawa, ale również zasadę sprawiedliwości spolecznej i konstytucyjną zasadę, że wynagrodzenie winno zależeć od ilości i jakości pracy.

Dodanie w znowelizowanym przepisie art. 49 § 3 zwrotu "chyba, że skazany wyrazi zgodę na niższe wynagrodzenie" - zdaniem wnioskodawcy - pozwala na wynagradzanie skazanych za pracę w wymiarze symbolicznym i to w warunkach, gdy skazany nie może, odbywając karę pozbawienia wolności, podjąć swobodnie decyzji o wyrażeniu zgody na takie niższe wynagrodzenie.

RPO zwraca uwagę na ograniczenie swobody wyrażania woli przez skazanego w stosunkach zależności administracyjnej od przelożonych w zakladzie karnym. Źródlem takiej zależności jest m.in. Regulamin wykonywania kary pozbawienia wolności. Rozważając sprawę Regulamiu wnioskodawca wskazuje na to, że administracja więzienna ma możliwość przyznawania nagród, wśród których wymieniona jest nagroda w postaci skierowania do pracy. Możliwość uzyskania nagrody może - zdaniem Rzecznika - psychologicznie oddzialywać na skazanego w kierunku wyrażenia zgody na niższe wynagrodzenie.

Wnioskodawca zauważa również, że na obecnym, dość trudnym, rynku pracy skazany może się godzić na niższą zaplatę, aby otrzymać jakąkolwiek pracę, co jest dla niego korzystne nie tylko z materialnego punktu widzenia ale daje mu również poczucie większej wartości, stwarza określony komfort psychiczny, zapewnia dochód, umożliwia wywiązanie się ze zobowiązań finansowych. Jednocześnie RPO konkluduje, że przeslanki te wplywając na podejmowanie pracy za niższą cenę, są demoralizujące i przekreślają możliwość uzyskania efektów resocjalizacji, będących celem wykonywania kary pozbawienia wolności.

RPO kwestionuje także motywy leżące u podstaw zmiany art. 49 § 3 kodeksu karnego wykonawczego przedstawione w czasie debaty sejmowej - chęć zwiększenia zatrudnienia skazanych. Zdaniem wnioskodawcy jedynym skutkiem wprowadzonej nowelizacji będzie wyzysk osób, znajdujących się w przymusowym polożeniu.

RPO podkreśla dążenie karnistów do zbliżenia praw rządzących pracą skazanych do praw pracowniczych. Tezę tę mają popierać zmiany wprowadzone w art. 491 i art. 492 kodeksu karnego wykonawczego. Natomiast art. 49 § 3 jest odwróceniem tego slusznego - zdaniem wnioskodawcy - trendu.

W zakończeniu swojego wniosku RPO zwraca uwagę na obowiązujące Polskę akty prawa międzynarodowego, które w mniejszym lub większym stopniu mają na celu zabezpieczenie praw skazanych, w tym prawa do...