Uchwała nº Z.U. 1997 / 2 / 27 of Trybunału Konstytucyjnego (Polska), May 14, 1997

• Judge: Janusz Trzciński
• President: Andrzej Zoll
• Resolution Date: May 14, 1997
• Issuing Organization: Trybunału Konstytucyjnego (Polska)

27

UCHWALA1

z dnia 14 maja 1997 r.

Sygn. akt W. 7/96

w sprawie ustalenia powszechnie obowiązującej wykladni art. 1 dekretu z dnia 30 listopada 1945 r. o języku państwowym i języku urzędowania rządowych i samorządowych wladz administracyjnych (Dz.U. Nr 57, poz. 324; dalej: dekret).

Trybunal Konstytucyjny w pelnym skladzie:

Andrzej Zoll - przewodniczący

Zdzislaw Czeszejko-Sochacki

Tomasz Dybowski

Lech Garlicki

Stefan J. Jaworski

Krzysztof Kolasiński

Wojciech Lączkowski

Ferdynand Rymarz

Jadwiga Skórzewska-Losiak

Wojciech Sokolewicz

Janusz Trzciński - sprawozdawca

Blażej Wierzbowski

po rozpoznaniu na posiedzeniach 7 i 14 maja 1997 r. w trybie art. 13 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (tekst jednolity z 1991 r.

Dz.U. Nr 109, poz. 470; zm.: z 1993 r. Nr 47, poz. 213; z 1994 r. Nr 122, poz. 593; z 1995 r. Nr 13, poz. 59; z 1996 r. Nr 77, poz. 367) wniosku Prezesa Najwyższej Izby Kontroli o ustalenie powszechnie obowiązującej wykladni art. 1 dekretu z dnia 30 listopada 1945 r. o języku państwowym i języku urzędowania rządowych i samorządowych wladz administracyjnych (Dz.U. Nr 57, poz. 324), zwanego dalej "dekretem" przez wyjaśnienie:

1) podmiotowego zakresu stosowania art. 1 dekretu, w szczególności wyjaśnienie czy w zakresie pojęcia "wszystkie rządowe i samorządowe wladze i urzędy administracyjne" mieszczą się także:

- konstytucyjne organy państwa wymienione w art. 1 Ustawy

Konstytucyjnej i rozdziale 4 utrzymanych w mocy przepisów konstytucyjnych;

- organy powolane ustawami do realizacji określonych zadań publicznych Państwa (np. NBP, Państwowa Komisja Wyborcza);

- państwowe osoby prawne (Agencja Prywatyzacji, Agencja Wlasności

Rolnej Skarbu Państwa) podlegle organom rządowym, utworzone w celu realizacji określonych w ustawach kompetencji tych organów; - inne organy i instytucje podlegle Radzie Ministrów, czlonkom Rady

Ministrów i terenowym organom administracji rządowej utworzone w celu realizacji ustawowych kompetencji tych organów;

1 Tekst sentencji zostal opublikowany w Dz.U. Nr 53, poz. 346.

- utworzone ustawami samorządy, także inne niż terytorialny;

2) przedmiotowego zakresu stosowania art. 1 dekretu, w szczególności wyjaśnienie czy do zakresu pojęcia "urzędują" przynależą wszelkie czynności podmiotów podlegających obowiązkowi określonemu w dekrecie związane z realizacją ustawowych kompetencji tych podmiotów, tj. organizacyjne i przygotowawcze, realizacyjne, koordynacyjne i nadzorcze oraz decyzyjne, rozumiane w kategorii rozstrzygania z mocy wladztwa państwowego jak i w kategorii oświadczania woli za państwo (wspólnotę samorządową), w zakresie dysponowania mieniem państwowym lub komunalnym

ustalil:

1. W pojęciu "wszystkie rządowe i samorządowe wladze i urzędy administracyjne" użytym w art. 1 ust. 2 dekretu z dnia 30 listopada 1945 r. o języku państwowym i języku urzędowania rządowych i samorządowych wladz administracyjnych (Dz.U. Nr 57, poz. 324) mieszczą się:

   a) konstytucyjne organy państwa wymienione w art. 1, w rozdziale 3 i 4 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między wladzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426; zm. z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729; z 1996 r. Nr 106, poz. 488) oraz w rozdziale 1, 4 i 7 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy na podstawie art. 77 powolanej Ustawy Konstytucyjnej,

   b) organy samorządu terytorialnego, o których mowa w rozdziale 5 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. (Dz.U. Nr 84, poz. 426; zm.: z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729; z 1996 r. Nr 106, poz. 488) i instytucje im podlegle w zakresie w jakim wykonują zadania publiczne,

   c) terenowe organy rządowej administracji ogólnej, o których mowa w ustawie z dnia 22 marca 1990 r. o terenowych organach rządowej administracji ogólnej (Dz.U. Nr 21, poz. 123; zm.: z 1991 r. Nr 75, poz. 328; z 1995 r. Nr 74, poz. 368; z 1996 r. Nr 106, poz. 498),

   d) instytucje powolane ustawami do realizacji określonych zadań publicznych,

   e) organy, instytucje i urzędy podlegle organom wymienionym w pkt. a i c powolane w celu realizacji zadań tych organów a także organy państwowych osób prawnych w zakresie w jakim wykonują zadania publiczne,

   f) organy samorządu innego niż samorząd terytorialny oraz organy organizacji spolecznych, zawodowych i spóldzielczych i innych podmiotów wykonujących zlecone im ustawami lub na podstawie ustaw zadania administracji publicznej.

2. Do zakresu pojęcia "urzędują" w języku polskim, użytego w art. 1 ust. 2 powolanego wyżej dekretu, należą wszelkie czynności podmiotów wymienionych w pkt 1 związane z realizacją ich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, chyba że z istoty tych czynności wynika konieczność poslużenia się językiem obcym.

   Uzasadnienie:

   I

1. Prezes Najwyższej Izby Kontroli wystąpil 10 października 1996 r. do Trybunalu Konstytucyjnego z wnioskiem o ustalenie powszechnie obowiązującej wykladni art. 1 dekretu z dnia 30 listopada 1945 r. o języku państwowym i języku urzędowania rządowych i samorządowych wladz administracyjnych (Dz.U. Nr 57, poz. 324) wnosząc o wyjaśnienie:

   1) podmiotowego zakresu stosowania art. 1 dekretu, a w szczególności ustalenie czy w zakresie pojęcia "wszystkie rządowe i samorządowe wladze i urzędy administracyjne" mieszczą się także:

   - konstytucyjne organy państwa wymienione w art. 1 Ustawy Konstytucyjnej i rozdziale 4 utrzymanych w mocy przepisów konstytucyjnych;

   - organy powolane ustawami do realizacji określonych zadań publicznych państwa (np. NBP, Państwowa Komisja Wyborcza);

   - państwowe osoby prawne (Agencja Prywatyzacji, Agencja Wlasności Rolnej Skarbu Państwa) podlegle organom rządowym, utworzone w celu realizacji określonych w ustawach kompetencji tych organów;

   - inne organy i instytucje podlegle Radzie Ministrów, czlonkom Rady Ministrów i terenowym organom administracji rządowej utworzone w celu realizacji ustawowych kompetencji tych organów;

   - utworzone ustawami samorządy, także inne niż terytorialny;

   2) przedmiotowego zakresu stosowania art. 1 dekretu, a w szczególności ustalenie czy do zakresu pojęcia "urzędują" przynależą wszelkie czynności podmiotów podlegających obowiązkowi określonemu w dekrecie związane z realizacją ustawowych kompetencji tych podmiotów tj. organizacyjne i przygotowawcze, realizacyjne, koordynacyjne i nadzorcze oraz decyzyjne, rozumiane w kategorii rozstrzygania z mocy wladztwa państwowego jak i w kategorii oświadczania woli za państwo (wspólnotę samorządową), w zakresie dysponowania mieniem państwowym lub komunalnym.

   Swoje wystąpienie do Trybunalu w tej sprawie Prezes NIK uzasadnil przeprowadzonymi w latach 1992-1996 kontrolami, które wykazaly nieprawidlowości w dzialaniu organów i urzędów państwa, polegające na dokumentowaniu czynności urzędowych w językach obcych. Wynika z nich, że w wielu przypadkach podejmowano decyzje na podstawie dokumentów i opracowań obcojęzycznych i nie dokonywano tlumaczeń treści umów i porozumień zawieranych przez polskie urzędy lub spólki tworzone przez te urzędy, na język polski.

   Prezes NIK zwrócil uwagę na okoliczność, że dekret ten jest aktem prawnym niezwykle lakonicznym; brak też jest orzecznictwa i piśmiennictwa wyjaśniającego zakres obowiązywania jego art. 1. Ponadto wnioskodawca zwrócil uwagę na glębokie przeobrażenia ustrojowe, które dokonaly się w ostatnich latach i wykreowaly nowe podmioty realizujące zadania publiczne (poza wąsko rozumianą sferą rządową).

   Uwzględniając powyższe, Prezes NIK sugeruje, aby do kategorii "wszystkich rządowych i samorządowych wladz i urzędów administracyjnych" zaliczyć:

   - organy państwa wymienione w art. 1 Malej Konstytucji (Sejm, Senat, Prezydent, Rada Ministrów, sądy);

   - organy państwa wymienione w rozdziale 4 przepisów konstytucyjnych (Trybunal Konstytucyjny, Trybunal Stanu, Najwyższa Izba Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji);

   - organy powolane ustawami do realizacji określonych zadań publicznych państwa (np. Narodowy Bank Polski, Państwowa Komisja Wyborcza);

   - wojewodów i kierowników urzędów rejonowych oraz organy rządowej administracji specjalnej;

   - urzędy i instytucje podlegle organom wymienionym wyżej, utworzone w celu realizacji określonych w ustawach kompetencji tych organów (np. centralne organy administracji państwowej, a także powolywane w drodze odrębnych ustaw - jako państwowe osoby prawne - agencje, jak np. Agencja Prywatyzacji, Agencja Rynku Rolnego, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa);

   - organy samorządu terytorialnego (rady, zarządy, burmistrzowie, prezydenci miast, wójtowie, sejmiki).

   W ocenie wnioskodawcy za taką wykladnią przemawia okoliczność, iż każdemu z wymienionych organów przysluguje, mocą ustawy, określony zakres wladztwa państwowego, wyrażający się w charakterze podejmowanych czynności i fakt że organ ten może podejmować decyzje i skladać oświadczenia woli w imieniu i za państwo.

   Odnośnie drugiego z postawionych pytań prezes NIK zauważyl, że najwięcej wątpliwości budzi zakres określonego w art. 1 dekretu obowiązku "urzędowania" w języku polskim i sugeruje, aby przez urzędowanie rozumieć realizację ustawowych kompetencji organu (wladzy, samorządu terytorialnego, urzędu, instytucji), przynależnych mu z racji wypelniania zadań publicznych w imieniu, na rzecz i w interesie państwa, a także na rzecz wspólnoty samorządowej. Uważa, że można przyjąć, iż do zakresu "urzędowania" przynależą wszelkie czynności organu związane z realizacją jego ustawowych kompetencji, tj.: a) organizacyjne i przygotowawcze, b) realizacyjne, koordynacyjne i nadzorcze, c) decyzyjne, rozumiane w kategorii rozstrzygania, jak i w kategorii oświadczenia woli za państwo (wspólnoty samorządowe).

   Wszelkie wymienione czynności urzędowe, zdaniem wnioskodawcy, powinny być, zgodnie z obowiązującymi procedurami, dokumentowane (pismem lub w innej formie) w języku państwowym, tj. w języku polskim. W języku polskim należy więc dokumentować...