Uchwała nº Z.U. 1996 / 2 / 13 of Trybunału Konstytucyjnego (Polska), April 16, 1996

• Judge: Ferdynand Rymarz
• President: Andrzej Zoll
• Resolution Date: April 16, 1996
• Issuing Organization: Trybunału Konstytucyjnego (Polska)

UCHWALA*

z dnia 16 kwietnia 1996 r.

Sygn. akt W. 15/95

w sprawie ustalenia powszechnie obowiązującej wykladni art. 2 ust. 1 lit.e) dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (tekst jednolity z 1945 r. Dz.U. Nr 3, poz. 13; zm.: z 1957 r. Nr 38, poz. 172 i z 1968 r. Nr 3, poz. 6).

Trybunal Konstytucyjny w pelnym skladzie:

Andrzej Zoll - przewodniczący

Zdzislaw Czeszejko-Sochacki

Tomasz Dybowski

Lech Garlicki

Stefan J. Jaworski

Krzysztof Kolasiński

Wojciech Lączkowski

Ferdynand Rymarz - sprawozdawca

Jadwiga Skórzewska-Losiak

Wojciech Sokolewicz

Janusz Trzciński

Blażej Wierzbowski

po rozpoznaniu na posiedzeniach w dniach 3 i 16 kwietnia 1996 r. w trybie art. 13 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (tekst jednolity z 1991 r.

Dz.U. Nr 109, poz. 470; zm.: z 1993 r. Nr 47, poz. 213; z 1994 r. Nr 122, poz. 593; z 1995 r. Nr 13, poz. 59) wniosku Prokuratora Generalnego o ustalenie powszechnie obowiązującej wykladni art. 2 ust. 1 lit.e) dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej, poprzez wyjaśnienie:

- czy normy obszarowe określone w powolanym wyżej przepisie slużyly wylącznie do oznaczenia tych nieruchomości ziemskich, które podlegaly przymusowemu przejęciu na wlasność Skarbu Państwa z przeznaczeniem na cele reformy rolnej, czy też jednocześnie wyznaczaly górną granicę ogólnej powierzchni nieruchomości rolnych na przyszlość

ustalil:

Normy obszarowe określone w art. 2 ust. 1 lit.e) dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (tekst jednolity Dz.U. z 1945 r. Nr 3, poz. 13; zm.: z 1957 r. Nr 39, poz. 172 i z 1968 r. Nr 3, poz. 6), dotyczyly wylącznie tych nieruchomości ziemskich, które z dniem wejścia w życie dekretu przechodzily z mocy prawa na wlasność Skarbu Państwa; normy te nie wyznaczaly górnej granicy ogólnej powierzchni nieruchomości rolnych na przyszlość.

* tekst sentencji opublikowany zostal w Dz.U. Nr 52, poz. 233.

Uzasadnienie:

I

1. Prokurator Generalny zainspirowany zapytaniami poselskimi skierowanymi do Prezesa Rady Ministrów i Ministra Sprawiedliwości wnosi o ustalenie powszechnie obowiązującej wykladni art. 2 ust. 1 lit.e) dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej - zwanego dalej dekretem o reformie rolnej. Wnioskodawca wnosi o wyjaśnienie:

   "czy normy obszarowe określone w powolanym wyżej przepisie slużyly wylącznie do oznaczania tych nieruchomości ziemskich, które podlegaly przymusowemu przejęciu na wlasność Skarbu Państwa z przeznaczeniem na cele reformy rolnej, czy też jednocześnie wyznaczaly górną granicę ogólnej powierzchni nieruchomości rolnych na przyszlość". Wnioskodawca wskazuje, że jakkolwiek dekret o reformie rolnej w latach 1944-1989 byl aktem prawnym o charakterze ustrojowym, to jednak na skutek przemian ustrojowych i gospodarczych waga tego problemu, a zwlaszcza różne rozumienie przedmiotowego przepisu przez doktrynę i praktykę, wskazują na potrzebę i celowość ustalenia przez Trybunal Konstytucyjny powszechnie obowiązującej wykladni tej normy prawnej. Przepisy dekretu - podnosi Wnioskodawca - nie stanowią wyraźnie, czy przejęcie nieruchomości ziemskich podlegających reformie rolnej na wlasność Skarbu Państwa mialo charakter jednorazowego zdarzenia prawnego (jedynie z dniem wejścia w życie dekretu), czy też ciąglego, tzn. że dekret można by bylo stosować w każdym czasie, jeżeli obszar nieruchomości przekroczy wskazane w nim wielkości. Wnioskodawca cytuje pracę Romana Budzinowskiego Przymusowe przejmowanie nieruchomości rolnych (Warszawa-Poznań 1985, s. 124-125), którego zdaniem o jednorazowym charakterze owego zdarzenia prawnego przesądzil ostatecznie sam ustawodawca stanowiąc w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 13 lipca 1957 r. o obrocie nieruchomościami rolnymi (Dz.U. Nr 39, poz. 172), że jeżeli nabycie nieruchomości rolnej nastąpilo po 12 września 1944 r., a przed wejściem w życie powolanej wyżej ustawy, z przekroczeniem norm obszarowych określonych w art. 2 ust. 1 lit.e) dekretu o reformie rolnej, to przejęcie przez państwo następowalo wówczas tylko w stosunku do nadwyżki i bylo fakultatywne. Takie rozwiązanie prawne byloby oczywiście zbędne, gdyby dekret mógl być stosowany również do sytuacji zaistnialych po jego wejściu w życie, bowiem wówczas dotyczylby nieruchomości, które przeszly na wlasność państwa z mocy prawa. Logiczną konsekwencją uznania, że przymusowe przejęcie nieruchomości ziemskich przez Skarb Państwa mialo charakter jednorazowy, jest uznanie, że normy obszarowe określone w dekrecie slużyć mialy wylącznie oznaczeniu nieruchomości, które podlegaly przejęciu na cele reformy rolnej.

   Prokurator Generalny uważa, że rozumienie art. 2 ust. 1 lit.e) dekretu o reformie rolnej jako ustalającego maksymalne normy obszarowe w rolnictwie indywidualnym na przyszlość nie znajduje uzasadnienia ani w jego brzmieniu, ani w treści aktów normatywnych, które nawiązywaly do wielkości obszarowych, ani też w wykladni celowościowej odnoszącej się do aktualnego kontekstu spoleczno-politycznego i gospodarki wolnorynkowej. Literalne brzmienie art. 2 ust. 1 lit.e) dekretu jednoznacznie wskazuje, że zawarte w nim normy obszarowe mialy wylącznie znaczenie dla celów reformy rolnej, powodując przejęcie na wlasność Skarbu Państwa z mocy prawa calej nieruchomości. W sytuacji, gdyby ustawodawcy - uważa Wnioskodawca - chodzilo o ustalenie maksymalnych norm obszarowych w rolnictwie na przyszlość, wówczas przymusowe przejęcie nieruchomości powinno ograniczyć się do nadwyżki ponad wielkości wynikające z dekretu. Akty normatywne dotyczące obrotu nieruchomościami rolnymi późniejsze niż dekret również same ustalaly inne niż dekret (mniejsze) obowiązujące normy obszarowe i przewidywaly inne

   (mniej rygorystyczne) konsekwencje ich przekroczenia. Zawsze też, począwszy od roku 1957, ograniczenie swobody ksztaltowania wlasności nieruchomości rolnych znajdowalo bezpośrednie oparcie w konkretnym przepisie prawa materialnego, innym niż dekret o reformie rolnej.

   Ustawa z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 55, poz. 32), uchylając prawie wszystkie przepisy regulujące przeniesienie wlasności nieruchomości rolnych, wprowadzila calkowitą swobodę obrotu nieruchomościami, a to oznacza, że w Polsce nie istnieją obecnie maksymalne normy obszarowe.

   Konkludując swoje wywody Prokurator Generalny wyrazil pogląd, że normy obszarowe określone w art. 2 ust. 1 lit.e) dekretu o reformie rolnej nie stanowily i nie stanowią maksymalnych norm obszarowych w obrocie nieruchomościami rolnymi, a jedynie slużyly oznaczeniu nieruchomości ziemskich podlegających przymusowemu przejęciu na wlasność Skarbu Państwa na cele reformy rolnej.

2. Przed ustaleniem wyk l adni w niniejszej sprawie Trybuna l Konstytucyjny zwróci l si ę o zaj ę cie stanowiska do Ministra Rolnictwa i Gospodarki Ż ywno ś ciowej, który w pi ś mie z 28...