Uchwała nº Z.U. 1996 / 3 / 23; OTK 1996 t. I 255-273 of Trybunału Konstytucyjnego (Polska), May 15, 1996

• Judge: Blażej Wierzbowski
• President: Andrzej Zoll
• Resolution Date: May 15, 1996
• Issuing Organization: Trybunału Konstytucyjnego (Polska)

UCHWALA*

z dnia 15 maja 1996 r.

Sygn. akt W. 2/96

w sprawie wykladni art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i oplatach lokalnych (Dz.U. Nr 9, poz. 31; zm.: z 1991 r. Nr 101, poz. 444; z 1992 r. Nr 21, poz. 86; z 1994 r. Nr 123, poz. 600) w związku z art. 8 i art. 11 ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. Nr 51, poz. 298; zm.: z 1990 r. Nr 85, poz. 498; z 1991 r. Nr 60, poz. 253; z 1994 r. Nr 121, poz. 591, Nr 133, poz. 655)

Trybunal Konstytucyjny w pelnym skladzie:

Andrzej Zoll - przewodniczący

Zdzislaw Czeszejko-Sochacki

Tomasz Dybowski

Lech Garlicki

Stefan J. Jaworski

Krzysztof Kolasiński

Ferdynand Rymarz

Jadwiga Skórzewska-Losiak

Wojciech Sokolewicz

Janusz Trzciński

Blażej Wierzbowski - sprawozdawca

po rozpoznaniu na posiedzeniu w dniu 15 maja 1996 r. w trybie art. 13 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (tekst jednolity z 1991 r. Dz.U. Nr 109, poz. 470; zm.: z 1993 r. Nr 47, poz. 213; z 1994 r. Nr 122, poz. 593; z 1995 r. Nr 13, poz. 59) wniosku Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o ustalenie powszechnie obowiązującej wykladni art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i oplatach lokalnych (Dz.U. Nr 9, poz. 31; zm.: z 1991 r. Nr 101, poz. 444; z 1992 r. Nr 21, poz. 86; z 1994 r. Nr 123, poz. 600) w związku z art. 8 i art. 11 ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. Nr 51, poz. 298; zm.: z 1990 r. Nr 85, poz. 498; z 1991

r. Nr 60, poz. 253; z 1994 r. Nr 121, poz. 591, Nr 133, poz. 655) przez ustalenie

- iż wartość początkowa budowli, stanowiąca podstawę opodatkowania podatkiem od nieruchomości dla przedsiębiorstw państwowych nie ulega zmniejszeniu po ich przeksztalceniu w jednoosobowe spólki Skarbu Państwa o kwotę odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) dokonanych przez te przedsiębiorstwa

ustalil:

Art. 8 i art. 11 ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. Nr 51, poz. 298; zm.: z 1990 r. Nr 85, poz. 498; z 1991 r. Nr 60, poz. 253; z 1994 r. Nr 121, poz. 591, Nr 133, poz. 655) nie dają po przeksztalceniu

* tekst sentencji opublikowany zostal w Dz.U. Nr 64, poz. 314.

przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spólkę Skarbu Państwa podstaw do zmiany wartości początkowej stanowiącej dla budowli, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i oplatach lokalnych (Dz.U. Nr 9, poz. 31; zm.: z 1991 r. Nr 101, poz. 444; z 1992 r. Nr 21, poz. 86; z 1994 r. Nr 123, poz. 600), podstawę opodatkowania podatkiem od nieruchomości spólki powstalej w wyniku przeksztalcenia.

Uzasadnienie:

I

1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej wystąpil do Trybunalu Konstytucyjnego z wnioskiem z 21 marca 1996 r. o ustalenie powszechnie obowiązującej wykladni art. 4 ust. 1 ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i oplatach lokalnych w związku z art. 8 i art. 11 ustawy z 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych przez ustalenie, iż wartość początkowa budowli, stanowiąca podstawę opodatkowania podatkiem od nieruchomości dla przedsiębiorstw państwowych nie ulega zmniejszeniu po ich przeksztalceniu w jednoosobowe spólki Skarbu Państwa o kwotę odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) dokonanych przez te przedsiębiorstwa.

   Przyczyną wystąpienia Wnioskodawcy jest pismo z 26 września 1995 r. Nr POH/469/95 Ministra Finansów adresowane do wszystkich izb skarbowych, w którym ustalono, iż jednoosobowe spólki Skarbu Państwa (lub gmin) powstale w wyniku przeksztalceń przedsiębiorstw państwowych w trybie określonym w rozdziale 2 ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, wprowadzają do ewidencji księgowej na dzień 1 stycznia 1995

   r. wartość początkową środków trwalych wedlug ich wartości netto, po uprzednim dokonaniu aktualizacji wyceny tych środków. Jako podstawę prawną tego stanowiska wskazano art. 8 i art. 11 ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Wymienione pismo Ministra Finansów spowodowalo dokonanie przez spólki korekt ich deklaracji w zakresie podstawy opodatkowania podatkiem od nieruchomości w odniesieniu do budowli, doprowadzając w konsekwencji do zmniejszenia wplywów gmin z tytulu tego podatku. Spowodowalo to liczne protesty sejmików samorządowych i rad wielu gmin.

   Zdaniem Wnioskodawcy stanowiska Ministra Finansów, zawartego w piśmie z 26 września 1995 r. Nr POH/469/95 nie da się uzasadnić ani wyprowadzić z obowiązujących przepisów. Wnioskodawca stwierdzil, iż przeksztalcenie przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spólkę Skarbu Państwa, zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 8 ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych następuje w warunkach sukcesji generalnej, co przesądza o zachowaniu ciąglości osoby prawnej, która zmienia jedynie formę ustroju. Przejęcie majątku przedsiębiorstwa państwowego przez jednoosobową spólkę Skarbu Państwa następuje zatem w sposób prosty, bez przeksztalcenia majątku we wklady i bez wnoszenia środków trwalych do ewidencji po raz pierwszy. Taki sposób przejęcia majątku potwierdza treść przepisu art. 11 analizowanej ustawy, zgodnie z którym bilans zamknięcia przedsiębiorstwa staje się bilansem otwarcia spólki.

   Również z treści art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatkach i oplatach lokalnych wynika, że dla ustalenia podatku od nieruchomości przyjmuje się wartość początkową budowli wyrażoną w formie brutto, co zdaniem Wnioskodawcy prowadzi do wniosku, że wartość początkowa budowli przejętych przez jednoosobowe spólki Skarbu Państwa w wyniku przeksztalcenia w nie przedsiębiorstw państwowych nie ulega pomniejszeniu o odpisy amortyzacyjne dokonane przez te przedsiębiorstwa.

2. Prokurator Generalny w piśmie z 24 kwietnia 1996 r. podzielil stanowisko zajęte przez Wnioskodawcę. W swym piśmie wskazal dodatkowo przepisy ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. Nr 21, poz. 591) dotyczące przedmiotowej sprawy. Zdaniem Prokuratora Generalnego regulacje zawarte w ustawie prowadzą do wniosku, że przeksztalcenie przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spólkę Skarbu Państwa samo przez się nie wplywa na wartość początkową budowli, od której dokonuje się odpisów amortyzacyjnych. Tym samym podstawa wymiaru podatku od nieruchomości dla budowli, który obciążal przedsiębiorstwo państwowe, nie ulega pomniejszeniu o odpisy amortyzacyjne dokonane przez to przedsiębiorstwo, przed przeksztalceniem go w jednoosobową spólkę Skarbu Państwa.

3. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, z wlasnej inicjatywy, przedstawil treść swego wystąpienia z 15 marca 1996 r., które w sprawie wykladni art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatkach i oplatach lokalnych skierowal do Prezesa Rady Ministrów. Pierwszy Prezes SN uważa, że wysokość podstawy opodatkowania budowli dla potrzeb podatku od nieruchomości ma być niezależna od okresu wykorzystywania budowli, a więc i stopnia ich zużycia. W zalożeniu wartość tych budowli powinna odpowiadać ich wartości rynkowej. Za w pelni usprawiedliwione i zgodne z prawem należy także uznać oczekiwania gmin, aby do ich budżetów wplywaly podobne kwoty z tytulu podatku od nieruchomości wobec lokalizacji na danym terenie tych samych budowli niezależnie od tego, czy owe budowle stanowią wlasność tej lub innej państwowej osoby prawnej.

4. Trybunal Konstytucyjny wlączyl w zakres swych rozważań argumenty podnoszone przez Ministra Finansów, organy samorządu terytorialnego i podatników podatku od nieruchomości w korespondencji z Kancelarią Prezydenta, która to korespondencja stanowi zalącznik do wniosku o ustalenie powszechnie obowiązującej wykladni.

   II

   Trybunal Konstytucyjny zważyl co następuje:

1. Zauważyć należy przede wszystkim, że wniosek Prezydenta RP o ustalenie powszechnie obowiązującej wykladni nie ma kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów. Może więc powstać wątpliwość, czy wnioskowi należy nadać dalszy bieg w postępowaniu przed TK. Zagadnienie to Trybunal rozważyl z urzędu i podtrzymal swe pozytywne stanowisko zajęte w uchwalach z 5 września 1995 r. (sygn. akt W. 1/95, OTK ZU nr 1/95, poz. 5) i 13 grudnia 1995 r. (sygn. akt W. 6/95, OTK ZU nr 3/95, poz. 23).

2. Zarówno Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, jak też Minister Finansów, jako punkt wyjścia dla wykladni przepisu art. 11 ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych - który wedlug tych podmiotów ma kluczowe znaczenie dla wykladni art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatkach i oplatach lokalnych - przyjmują kwestię ciąglości podmiotowości prawnej przeksztalcanego przedsiębiorstwa państwowego. Minister Finansów stoi na stanowisku, iż wskutek przeksztalcenia przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spólkę Skarbu Państwa powstaje nowy podmiot prawa. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej wskazuje natomiast, iż przeksztalcenie przedsiębiorstwa w spólkę nie prowadzi do powstania nowego bytu prawnego, co przesądza automatycznie o braku podstaw do ujęcia w księgach rachunkowych spólki środków trwalych oraz wartości niematerialnych i prawnych wedlug ich wartości netto.

   Analiza ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych pozwala stwierdzić, że brak jest w niej przepisów, które expressis verbis regulowalyby kwestię ciąglości podmiotowości prawnej przeksztalcanego przedsiębiorstwa państwowego, także wtedy gdy przeksztalcenie następuje na podstawie przepisów rozdzialu drugiego tej ustawy. Zagadnienie to wywoluje kontrowersje w literaturze i orzecznictwie. Na ile zagadnienie to jest istotne dla ustalenia powszechnie obowiązującej wykladni, zależy od wyjaśnienia także innych nie mniej ważnych kwestii. Bez względu bowiem na to, jak rozstrzyga się kwestię ciąglości podmiotowości prawnej przeksztalconego przedsiębiorstwa państwowego, panuje zgodność poglądów co do tego, że jednoosobowa spólka Skarbu Państwa powstala w wyniku przeksztalcenia przedsiębiorstwa państwowego jest uniwersalnym następcą prawnym tego przedsiębiorstwa. Na skutek jednego zdarzenia prawnego, rejestracji spólki w rejestrze handlowym z jednoczesnym wykreśleniem przedsiębiorstwa państwowego z rejestru przedsiębiorstw państwowych...