Orzeczenie nº Z.U. 1996 / 5 / 42 of Trybunału Konstytucyjnego (Polska), November 05, 1996

• President: Andrzej Zoll
• Resolution Date: November 05, 1996
• Issuing Organization: Trybunału Konstytucyjnego (Polska)

ORZECZENIE

z dnia 5 listopada 1996 r.

Sygn. akt K. 6/96

Trybunal Konstytucyjny w skladzie:

Andrzej Zoll - przewodniczący i sprawozdawca

Tomasz Dybowski

Stefan J. Jaworski

Krzysztof Kolasiński

Wojciech Lączkowski

Ferdynand Rymarz

Wojciech Sokolewicz

Jadwiga Skórzewska-Losiak

Janusz Trzciński

Blażej Wierzbowski

Joanna Szymczak - protokolant

po rozpoznaniu, 5 listopada 1996 r. na rozprawie sprawy z wniosku Grupy Poslów na Sejm RP z udzialem umocowanych przedstawicieli uczestników postępowania: Wnioskodawcy, Sejmu RP i Prokuratora Generalnego o wydanie orzeczenia stwierdzającego, że przepis art. 1 pkt 1 lit.a i b ustawy z 7 lipca 1994 r. o zmianie ustawy o przejęciu majątku bylej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (Dz.U. z 1996 r. Nr 32, poz. 139) jest:

niezgodny z art. 1 i 7 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy na podstawie art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z 17 października 1992 r., o wzajemnych stosunkach między wladzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426 ze zmianami)

o r z e k a:

1. Art. 1 pkt 1 lit.a ustawy z 7 lipca 1994 r. o zmianie ustawy o przejęciu majątku bylej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (Dz.U. z 1996 r. Nr 32, poz.139), rozumiany w ten sposób, iż nie tworzy on podstawy prawnej dla użytkowania nieruchomości lub ruchomości bylej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przez Socjaldemokrację Rzeczypospolitej Polskiej, nie jest niezgodny z art.1 i 7 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy na podstawie art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między wladzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426; zm.: z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729; z 1996 r. Nr 106, poz. 488).

2. Art. 1 pkt 1 lit.b ustawy z 7 lipca 1994 r. o zmianie ustawy o przejęciu majątku bylej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (Dz.U. z 1996 r. Nr 32, poz.139) jest niezgodny z art. 1, 4 ust. 1 i 7 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy na podstawie art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między wladza ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426; zm.: z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729; z 1996 r. Nr 106, poz. 488)

   Uzasadnienie:

   I

1. Grupa poslów na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, we wniosku z 21 marca 1996 r., wniosla o stwierdzenie niezgodności art. 1 pkt 1 lit.a i b ustawy z 7 lipca 1994 r. o zmianie ustawy o przejęciu majątku bylej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (Dz.U. z 1996 r. Nr 32, poz. 139) z art. 1 i 7 przepisów konstytucyjnych utrzymanych w mocy na podstawie art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z 17 października 1992 r.

   W uzasadnieniu wniosku podniesiono, że wspomniane przepisy ustawy naruszają wywodzoną z zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 1 przepisów konstytucyjnych) zasadę ochrony praw slusznie nabytych oraz zasadę ochrony wlasności (art. 7 przepisów konstytucyjnych). Zdaniem Wnioskodawców, art. 1 ust. 1 lit.a ustawy z 7 lipca 1994 r. o zmianie ustawy o przejęciu majątku bylej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej nadaje Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej tytul prawny do użytkowania mienia (ruchomości i nieruchomości) bylej PZPR, przez co uszczupla prawa majątkowe Skarbu Państwa, będącego na mocy ustawy z 9 listopada 1990 r. o przejęciu majątku bylej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (Dz.U. z 1991 r. Nr 16, poz. 72) wlaścicielem tego mienia.

   Wedlug Wnioskodawców także art. 1 ust. 1 lit.b kwestionowanej ustawy nowelizacyjnej narusza slusznie nabyte prawa majątkowe Skarbu Państwa w ten sposób, że przewidziane w art. 1 ust. 2 ustawy z 9 listopada 1990 r. o przejęciu majątku bylej PZPR wylączenie spod przejścia na rzecz Skarbu Państwa kwot pochodzących ze skladek czlonkowskich rozszerzyl na wszelkie wierzytelności, środki finansowe i inne prawa majątkowe pochodzące z tych skladek. Takie rozszerzenie odbiera Skarbowi Państwa slusznie nabyte prawa majątkowe i godzi w przyslugujące mu prawo wlasności.

   Wnioskodawcy zarzucili nadto, że w trakcie prac nad ustawą nowelizacyjną naruszono art.

   33 Regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej przez to, że projekt kwestionowanych przepisów zostal zgloszony dopiero podczas drugiego czytania ustawy, nie będąc przedmiotem wcześniejszej fazy regulaminowych prac ustawodawczych. Zdaniem Wnioskodawców, naruszona zostala w ten sposób zasada demokratycznego tworzenia prawa, co stanowi istotę systemu przedstawicielskiego.

   W skierowanym do Trybunalu Konstytucyjnego piśmie z 25 października 1996 r. pelnomocnik Wnioskodawców wskazal na brak podstaw prawnych cofnięcia przez Prezydenta RP wniosku do Sejmu o ponowne rozpatrzenie sprawy. Zlożony przez Prezydenta w trybie art.

   18 ust. 3 Malej Konstytucji wniosek o ponowne rozpatrzenie ustawy zmienia, zdaniem Wnioskodawców warunki uchwalenia ustawy i Prezydent nie jest już wladny wstrzymać w ten sposób wywolane postępowanie legislacyjne.

2. Prokurator Generalny, w skierowanym do Trybunalu Konstytucyjnego piśmie z 6 maja 1996 r., przedstawil stanowisko, że przepisy art. 1 ust. 1 i 2 ustawy z 9 listopada 1990 r. o przejęciu majątku bylej PZPR, w brzmieniu nadanym im ustawą z 7 lipca 1994 r., nie są niezgodne z art. 1 oraz 7 przepisów konstytucyjnych. Nadto, zdaniem Prokuratora Generalnego, ustawa z 7 lipca 1994 r. o zmianie ustawy o przejęciu majątku bylej PZPR zostala uchwalona z zachowaniem ustawowego trybu stanowienia ustaw i tym samym nie jest niezgodna z art. 1 i art. 3 przepisów konstytucyjnych.

   W przedstawionym Trybunalowi Konstytucyjnemu stanowisku, Prokurator Generalny podkreślil, że dodane do pierwotnego tekstu sformulowanie "w szczególności użytkowane następnie przez Socjaldemokrację Rzeczypospolitej Polskiej" oznacza wylącznie określenie faktycznego wladztwa nad wymienionymi w art. 1 ust. 1 ustawy z 9 listopada 1990 r. o przejęciu majątku bylej PZPR rzeczami, sprawowanego przez SdRP po rozwiązaniu się PZPR. Wprowadzenie tego zwrotu do pierwotnego tekstu ustawy nie tworzy po stronie SdRP żadnego prawa podmiotowego a jego celem bylo wyjaśnienie, że przejęciu przez Skarb Państwa podlegają również te nieruchomości i ruchomości, które po rozwiązaniu się PZPR znalazly się w posiadaniu SdRP.

   Oceniając konstytucyjność aktu nowelizującego pierwotną treść art. 1 ust. 2 ustawy z 9 listopada 1990 r. Prokurator Generalny wskazal, że ustawodawca rozszerzyl w ten sposób zakres wylączenia spod przejęcia przez Skarb Państwa, na wszystkie aktywa pochodzące ze skladek czlonkowskich. Zdaniem wszakże Prokuratora Generalnego rozszerzenie takie zgodne jest z zasadą demokratycznego państwa prawnego oraz zasadą sprawiedliwości. Prokurator Generalny powolal się przy tym na orzeczenie Trybunalu Konstytucyjnego z 25 lutego 1992 r. (K. 3/91, OTK w 1992 r., cz. I, s. 21). W orzeczeniu tym, oceniającym konstytucyjność regulacji zawartych w ustawie z 9 listopada 1990 r., wyrażono pogląd, że "normalnym źródlem nabycia (...) majątku powinny byly pozostawać placone przez czlonków partii skladki". Prokurator Generalny wywodzi stąd, że skladki partyjne stanowily legalne źródlo dochodu bylej PZPR, zaś majątek nabyty za takie skladki powinien zostać wylączony spod przejęcia przez Skarb Państwa.

   Dodatkowo, zdaniem Prokuratora Generalnego, nowelizacja art. 1 ust. 2 wspomnianej ustawy wchodzila w życie po uplywie 14 dni od jej ogloszenia i odnosi się wylącznie do tych aktywów w nim wymienionych, które do tej daty nie zostaly jeszcze przejęte przez Skarb Państwa.

   Prokurator Generalny nie zgodzil się także z zarzutem Wnioskodawców, iż naruszony zostal ustawowy tryb uchwalenia ustawy nowelizacyjnej. Zgloszenie propozycji zmian w art. 1 ust. 1 i 2 ustawy z 9 listopada 1990 r. o przejęciu majątku bylej PZPR w drugim czytaniu projektu ustawy zmieniającym pierwotnie wylącznie art. 4 ust.1 tej ustawy, zdaniem tego uczestnika postepowania, nie można traktować jako zgloszenia projektu nowej ustawy lecz wylącznie jako poprawki do projektu już zgloszonego. Obowiązujący stan prawny, zdaniem Prokuratora Generalnego, dopuszcza możliwość daleko idących modyfikacji projektu ustawy w trakcie rozpatrywania go przez Sejm, co wynikać ma m.in. z zasady autonomii Sejmu w zakresie prac nad projektem ustawy wywodzonej z art. 15 ust. 4 Malej Konstytucji. Prokurator Generalny podkreślil, że w praktyce Sejmu obecnej kadencji projekty ustaw wielokrotnie podlegaly daleko idącym modyfikacjom w następstwie zgloszonych poprawek.

   II

   Na rozprawie, 5 listopada 1996 r., przedstawiciel Wnioskodawców podtrzymal dotychczasowe zarzuty postawione we...