Orzeczenie nº Z.U. 1996 / 6 / 50 of Trybunału Konstytucyjnego (Polska), November 20, 1996

• Judge: Jadwiga Skórzewska-Losiak
• President: Andrzej Zoll
• Resolution Date: November 20, 1996
• Issuing Organization: Trybunału Konstytucyjnego (Polska)

O R Z E C Z E N I E

z dnia 20 listopada 1996 r.

Sygn. akt K. 27/95

Trybunal Konstytucyjny w skladzie:

Andrzej Zoll - przewodniczący

Zdzislaw Czeszejko-Sochacki

Tomasz Dybowski

Lech Garlicki

Stefan J. Jaworski

Krzysztof Kolasiński

Wojciech Lączkowski

Ferdynand Rymarz

Jadwiga Skórzewska-Losiak - sprawozdawca Wojciech Sokolewicz

Janusz Trzciński

Blażej Wierzbowski

Joanna Szymczak - protokolant

po rozpoznaniu 12 listopada 1996 r. na rozprawie sprawy z polączonych wniosków Rady Miejskiej w Wąbrzeźnie, Rady Gminy Warszawa - Centrum, Rady Miasta Rejowiec Fabryczny z udzialem umocowanych przedstawicieli uczestników postępowania: Wnioskodawców, Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Prokuratora Generalnego:

1. Rady Miejskiej w Wąbrzeźnie o stwierdzenie:

   - niezgodności art. 1 pkt 2 oraz art. 2 ust. 5-6 ustawy z dnia 23 czerwca 1995 r. o zmianie ustawy o pracowniczych ogrodach dzialkowych (Dz.U. Nr 99, poz. 486) z art. 1 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy na podstawie art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między wladzą ustawodawczą i wykonawczą RP oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426; zm.: z 1995 r. Nr 38, poz. 184 i Nr 150, poz. 729; z 1996 r. Nr 106, poz. 488) oraz z art. 73 ust. 2 tej Ustawy Konstytucyjnej,

2. Rady Gminy Warszawa - Centrum o stwierdzenie:

   - niezgodności art. 2 ust. 1-3 ustawy z dnia 23 czerwca 1995 r. o zmianie ustawy o pracowniczych ogrodach dzialkowych (Dz.U. Nr 99, poz. 486) z art. 1 i 7 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy na podstawie art. 77 powolanej Ustawy Konstytucyjnej,

3. Rady Miasta Rejowiec Fabryczny o stwierdzenie:

   - niezgodności art. 8 ustawy z dnia 6 maja 1981 r. o pracowniczych ogrodach dzialkowych (Dz.U. Nr 12, poz. 58; zm.: z 1985 r., Nr 12,

   poz. 50, Nr 35, poz. 162; z 1989 r. Nr 35, poz. 192; z 1990 r. Nr 34, poz. 198) w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1995 r. o zmianie ustawy o pracowniczych ogrodach dzialkowych (Dz.U. Nr 99, poz. 486) i przepisu art. 2 ust. 3 tej ustawy z art. 1 i 7 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy na podstawie art. 77 powolanej Ustawy Konstytucyjnej oraz art. 73 ust. 2 tej Ustawy Konstytucyjnej

   o r z e k a:

1. Art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 6 maja 1981 r. o pracowniczych ogrodach dzialkowych w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1995

   18. o zmianie ustawy o pracowniczych ogrodach dzialkowych (Dz.U. Nr 99, poz. 486;

   tekst jednolity Dz.U. z 1996 r., Nr 85, poz. 390) w zakresie, w jakim wynikający z niego obowiązek nieodplatnego przekazania przez gminę gruntów w użytkowanie dotyczy jedynie Polskiego Związku Dzialkowców, jest niezgodny z art. 1 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy na podstawie art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między wladzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426; zm.: z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729; z 1996 r. Nr 106, poz. 488), przez to, że ustala wylączność w uzyskaniu tego prawa na rzecz jednej z organizacji zrzeszających dzialkowców oraz przez to, że pozbawia obywateli prawa dobrowolnego zrzeszania się w celu użytkowania pracowniczych ogrodów dzialkowych, co narusza zasady demokratycznego państwa prawnego,

2. Art. 2 ust. 1-3 oraz 5 i 6 ustawy z dnia 23 czerwca 1995 r. o zmianie ustawy o pracowniczych ogrodach dzialkowych (Dz.U. Nr 99, poz. 486) w zakresie, w jakim wynikające z niego roszczenie dotyczy gruntów stanowiących wlasność gminy, jest niezgodny z art. 1 i art. 7 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy na podstawie art. 77 powolanej wyżej Ustawy Konstytucyjnej przez nadmierną, bo nieusprawiedliwioną względami interesu publicznego, ingerencję w uprawnienia wlasnościowe gmin, prowadzącą tym samym do naruszenia wynikających z przepisów konstytucyjnych zasad ochrony praw slusznie nabytych i proporcjonalności oraz zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa,

3. Art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 6 maja 1981 r. o pracowniczych ogrodach dzialkowych w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1995

   18. o zmianie ustawy o pracowniczych ogrodach dzialkowych (Dz.U. Nr 99, poz. 486;

   tekst jednolity z 1996 r. Dz.U. Nr 85, poz. 390) jest zgodny z art. 1 i 7 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy na podstawie art. 77 powolanej wyżej Ustawy Konstytucyjnej i nie jest niezgodny z art. 73 ust. 2 tej Ustawy Konstytucyjnej.

   Uzasadnienie:

   I

1. Rada Miejska w Wąbrzeźnie, Rada Gminy Warszawa - Centrum oraz Rada Miasta Rejowiec Fabryczny wniosly o stwierdzenie niezgodności przepisów ustawy z dnia

   23 czerwca 1995 r. o zmianie ustawy o pracowniczych ogrodach dzialkowych (Dz.U. z 1995 r. Nr 99, poz. 486; tekst jednolity z 1996 r. Nr 85, poz. 390; dalej: nowelizacja z 23 czerwca 1995 r.) z przepisami konstytucyjnymi.

   We wniosku Rady Miejskiej w Wąbrzeźnie wskazane są art. 1 pkt 2 i art. 2 ust. 5 i 6 nowelizacji z 23 czerwca 1995 r., które wedlug Wnioskodawcy ograniczają nabyte przez gminę uprawnienia w sposób niezgodny z art. 73 ust. 2 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między wladzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426; zm.: z 1995 r. Dz.U. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729), dalej Malej Konstytucji, oraz z art. 1 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy przez art. 77 Malej Konstytucji.

   Rada Gminy Warszawa - Centrum powolala się we wniosku na niezgodność art. 2 ust. 1 - 5 nowelizacji z 23 czerwca 1995 r. z art. 1, art. 7 i art. 67 ust. 2 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy, zaś Rada Miasta Rejowiec Fabryczny wskazala na niezgodność art. 8 ustawy z dnia 6 maja 1981 r. o pracowniczych ogrodach dzialkowych w brzmieniu nadanym przez nowelizację z 23 czerwca 1995 r. z art. 1 i art. 7 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy oraz z art. 73 ust. 2 Malej Konstytucji.

   Wszystkie wnioski dotyczą przede wszystkim przyznanego Polskiemu Związkowi Dzialkowców nowelizacją z 23 czerwca 1995 r. roszczenia o ustanowienie użytkowania wieczystego gruntów wchodzących w sklad stalych pracowniczych ogrodów dzialkowych i wynikających z tego konsekwencji dla gmin.

   W uzasadnieniu pierwszego z wniosków - Rady Miejskiej w Wąbrzeźnie - podniesiono, że takie pozbawienie gminy prawa swobodnego dysponowania mieniem w sposób istotny narusza gwarantujący pewność prawa art. 1 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy, także z tego powodu, że nie uwzględnia ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego, a zwlaszcza art. 9 ust. 2, który ustanawia zasadę adekwatności zasobów finansowych gmin do zakresu przydzielonych im zadań.

   Zdaniem Wnioskodawcy rozwiązania nowelizacji z 23 czerwca 1995 r. są niezgodne z chroniącym źródla dochodów gminy art. 73 ust. 2 Malej Konstytucji, utrzymując bowiem dotychczasowe zadania gmin, nakladają dodatkowo obowiązek wykupu mienia od Polskiego Związku Dzialkowców w razie wykonywania przez gminę prawa pierwokupu. W piśmie skierowanym do Trybunalu Konstytucyjnego w trybie art. 13 uchwaly Sejmu RP w sprawie szczególowego trybu postępowania przed Trybunalem Konstytucyjnym, Rada Miejska w Wąbrzeźnie podniosla dodatkowo zarzuconą we wniosku Rady Gminy Warszawa-Centrum sprzeczność art. 2 ust. 1 - 5 nowelizacji z 23 czerwca 1995 r. z konstytucyjną zasadą równości wobec prawa. W świetle znowelizowanej ustawy o pracowniczych ogrodach dzialkowych użytkownik wieczysty tj. Polski Związek Dzialkowców ma większe prawa niż gmina tj. wlaściciel gruntu, podczas gdy zaspokaja jedynie potrzeby części mieszkańców, zaś gmina ma obowiązek zaspokajania potrzeb wszystkich mieszkańców. Podniesiono także, że gmina nie może odmówić oddania gruntu w użytkowanie wieczyste PZD, natomiast Związek ten może tym prawem swobodnie dysponować.

   W uzasadnieniu wniosku Rady Gminy Warszawa - Centrum stwierdzono, że zaskarżony art. 2 nowelizacji z 23 czerwca 1995 r. narusza przyslugujące gminom prawo wlasności, gdyż - przyznając Polskiemu Związkowi Dzialkowców roszczenie o ustanowienie na jego rzecz użytkowania wieczystego gruntów zajętych pod ogrody dzialkowe - w istocie pozbawia gminy atrybutów prawa wlasności. Zdaniem tego Wnioskodawcy nowelizacja z 23 czerwca 1995 r. stanowi także naruszenie konstytucyjnej

   zasady sprawiedliwości spolecznej. Przyznanie PZD prawa użytkowania wieczystego nie prowadzi bynajmniej do poprawienia statusu poszczególnych dzialkowców. Świadczy o tym sposób, w jaki nowelizacja określa ich sytuację. Przepisy wprowadzone do ustawy jako gwarancje praw przyslugujących poszczególnym dzialkowcom, np. art. 1 pkt. 3 nowelizacji z 23 czerwca 1995 r., zawierają postanowienia pomijające podstawowe zasady prawa cywilnego. Zdaniem Wnioskodawcy korzyści wynikające dla dzialkowców z noweli "nie są zbyt realne", w związku z czym należy stwierdzić, że ograniczenia wlasności gmin dokonano nie kierując się interesem ogólnym. Sprzeczność art. 2 ust. 1 - 5 nowelizacji z 23 czerwca 1995 r. z art. 67 ust. 2 pozostawionych w mocy przepisów konstytucyjnych wynika m. in. z charakteru Polskiego Związku Dzialkowców, który jest organizacją zamkniętą i praktycznie niedostępną dla innych obywateli. W zmienionej sytuacji spoleczno - gospodarczej, w związku ze znacznym wzrostem cen nieruchomości w miastach, niezwykle trudno będzie pozyskiwać nowe tereny pod pracownicze ogrody dzialkowe. Oznacza to z kolei praktyczną niemożność poszerzania grupy obywateli korzystających z przywileju nieodplatnego posiadania dzialki. Poprzez regulacje zawarte w omawianej nowelizacji organizacja zrzeszająca ograniczony i zamknięty krąg osób uzyskala prawo użytkowania wieczystego terenów, które moglyby slużyć calej wspólnocie, jaką jest gmina.

   Podniesiono także naruszenie przez zaskarżoną nowelizację zasady lex retro non agit. Zdaniem Wnioskodawców art. 2 zaskarżonej ustawy, prowadząc do ograniczenia i w pewnym zakresie...