Orzeczenie nº Z.U. 1996 / 6 / 51 of Trybunału Konstytucyjnego (Polska), November 25, 1996

• Judge: Stefan J. Jaworski
• President: Zdzislaw Czeszejko-Sochacki
• Resolution Date: November 25, 1996
• Issuing Organization: Trybunału Konstytucyjnego (Polska)

O R Z E C Z E N I E

z dnia 25 listopada 1996 r.

Sygn. akt K. 12/96

Trybunal Konstytucyjny w skladzie:

Zdzislaw Czeszejko-Sochacki - przewodniczący

Stefan J. Jaworski - sprawozdawca

Tomasz Dybowski

Ferdynand Rymarz

Wojciech Sokolewicz

Joanna Szymczak - protokolant

po rozpoznaniu, 25 listopada 1996 r na rozprawie., sprawy z wniosku Federacji Związków Pracodawców Rolnych z udzialem umocowanych przedstawicieli uczestników postępowania: Wnioskodawcy, Sejmu RP, Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej i Prokuratora Generalnego o stwierdzenie:

niezgodności art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1995 r. o izbach rolniczych (Dz.U. z 1996 r. Nr 1, poz. 3) z art. 1 i 67 ust. 2 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy

orzeka:

Przepis art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1995 r. o izbach rolniczych (Dz.U. z 1996 r. Nr 1, poz. 3) nie jest niezgodny z art. 1 i art. 67 ust. 2 przepisów konstytucyjnych utrzymanych w mocy na podstawie art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między wladzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426; zm.: z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729; z 1996 r. Nr 106, poz. 488).

Uzasadnienie:

I

1. Rada Federacji Związków Pracodawców Rolnych we wniosku z 15 maja 1996 r. wnosi o stwierdzenie zgodności art. 1 ust. 2 ustawy z 14 grudnia 1995 r. o izbach rolniczych z art. 1 i 67 ust. 2 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy. Wnioskodawca utrzymuje, że ustawodawca ksztaltując w zaskarżonym przepisie czlonkostwo samorządu rolniczego, pomija pracowników najemnych zatrudnionych w gospodarstwach rolnych, a tym samym pozbawia ich możliwości wspóldzialania na rzecz rozwiązywania problemów rolnictwa i wsi oraz reprezentowania ich interesów. Wadliwa konstrukcja czlonkostwa samorządu rolniczego dotyczy w szczególności pracowników - wspólników spólek prawa handlowego, pracujących w tych spólkach prowadzących gospodarstwa rolne, na podstawie umowy dzierżawy lub innej umowy cywilno-prawnej. Zdaniem Wnioskodawcy wylączenie tej grupy osób utrzymujących się z pracy w rolnictwie z udzialu w samorządzie rolniczym

   jest dyskryminujące, gdyż wprowadza różnicę w uprawnieniach obywateli tylko z tego powodu, że różna jest ich pozycja spoleczna. Wnioskodawca podnosi, iż ta nierówność jest tym bardziej rażąca, jeżeli się zważy, że faktyczna pozycja spoleczna pracowników gospodarstw rolnych nie różni się od pozycji spolecznej czlonków rolniczych spóldzielni produkcyjnych, którzy również nie są podatnikami podatków, o których mowa w zakwestionowanym przepisie. Kwestionowane uksztaltowanie w ustawie pozycji prawnej tych osób narusza zdaniem Wnioskodawcy art. 1 i 67 ust. 2 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy.

2. Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w piśmie z 11 lipca 1996 r. podnosi, że ustawa o izbach rolniczych zostala uchwalona przez parlament w wyniku prac prowadzonych nad trzema projektami, z których dwa stanowily projekty poselskie. Zalożeniem wszystkich projektów bylo utworzenie samorządu rolniczego, którego czlonkami mialy być osoby fizyczne i prawne, będące posiadaczami gospodarstw rolnych, a tym samym będące podatnikami podatku rolnego oraz osoby fizyczne i prawne będące podatnikami podatku dochodowego z dzialów specjalnych produkcji rolnej. Tę grupę producentów rolnych lączą wspólne cele, odmienne od interesów grupy pracowników najemnych.

   Minister podnosi, że pracownicy zatrudnieni w gospodarstwach rolnych, mogą dobrowolnie tworzyć związki zawodowe, które także mogą czynnie uczestniczyć w rozwiązywaniu wszelkiego rodzaju problemów wsi i rolnictwa. W konkluzji Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej stwierdza, że ustawa nie narusza wskazanych norm konstytucyjnych.

3. Prokurator Generalny w piśmie z 18 lipca 1996 r. stwierdzil, iż kwestionowany art. 1 ust. 2 ustawy o izbach rolniczych nie jest niezgodny z art. 1 i 67 ust. 2 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy. Analizując treść art. 1 ust. 2 ustawy Prokurator Generalny stwierdza, że o przynależności do samorządu rolniczego decyduje w zasadzie posiadanie przymiotu podatnika podatku rolnego albo podatku dochodowego z dzialów specjalnych produkcji rolnej. Cecha ta jest charakterystyczna dla producentów rolnych. Szczególnym producentem jest czlonek rolniczej spóldzielni produkcyjnej, który wniósl do tej spóldzielni wklad gruntowy. Powszechna, z mocy samego prawa, przynależność do wspólnoty samorządowej podmiotów o określonych cechach, to jedna z podstawowych cech samorządu. W tej sprawie jest nim samorząd producentów rolnych. Pominięcie innych osób, nawet związanych z produkcją rolną i zainteresowanych nią, takich jak pracownicy zatrudnieni w gospodarstwach rolnych, nie może być uznane za sprzeczne z zasadą równości. Cechą relewantną podmiotów zakwalifikowanych do samorządu rolniczego jest przynależność do grupy producentów rolnych, których identyfikację umożliwia fakt placenia określonego rodzaju podatków, a w odniesieniu do czlonków spóldzielni produkcyjnych -wniesienie wkladu gruntowego.

   Prokurator Generalny powolując się na teksty stenogramów posiedzeń Sejmu i Senatu wywodzi, że parlament rozważal różne wersje (szersze i węższe) ustalenia kręgu podmiotów tworzących samorząd rolniczy, lecz zdecydowal się na uregulowanie zawarte w kwestionowanym przepisie.

   W konkluzji Prokurator Generalny powoluje się na pogląd Trybunalu Konstytucyjnego wyrażony w orzeczeniu o sygn. K. 10/95, że aczkolwiek przyjęty model może być krytykowany, to jednak Trybunal nie jest powolany do badania celowości i trafności przyjmowanych przez ustawodawcę rozwiązań.

   II

   Na rozprawie przedstawiciele uczestników postępowania zlożyli następujące oświadczenia:

1. Przedstawiciel Wnioskodawcy podtrzymal wniosek oraz przedstawil dalsze argumenty, które jego zdaniem dowodzą naruszenia art. 1 i 67 ust. 2 przepisów konstytucyjnych. Jego zdaniem ustawa pozbawia czlonkostwa samorządu rolniczego takie kategorie podmiotów jak osoby bliskie, dzierżawcy gruntów osób fizycznych, wspólnicy spólek kapitalowych, którzy są pracownikami tych spólek i w wielu przypadkach jako aport wnieśli do spólki grunty. Dodatkowo ustawy o podatku: od osób fizycznych i osób prawnych uprawniają Ministra Finansów do regulowania w trybie rozporządzenia co jest dzialem specjalnym, a tym samym ustalania kręgu podatników podatku dochodowego i w konsekwencji czlonków samorządu rolniczego. Efektem tych regulacji jest to, że czlonkami samorządu pozostają osoby nie mające nic wspólnego z rolnictwem a osoby prowadzące dzialalność rolniczą takiego prawa nie otrzymali.

2. Przedstawiciele Sejmu RP wnieśli o stwierdzenie, że zaskarżony przepis jest zgodny z konstytucją. Przedstawiając tok prac nad ustawą o izbach rolniczych podkreślili, że projekt ustawy byl gruntownie przygotowany. Zapoznano się z obowiązującymi w przedwojennej Polsce rozwiązaniami oraz z rozwiązaniami w wybranych krajach Unii Europejskiej. Zastanawiano się nad przyznaniem czlonkostwa także pracownikom najemnym, lecz z uwagi na odmienny status prawny i spoleczny tych osób przyjęto koncepcję ograniczenia kręgu podmiotów do osób wskazanych w zaskarżonej ustawie. W pracach komisji sejmowych brali udzial przedstawiciele związków zawodowych dzialających w rolnictwie i przedstawiciele dotychczas funkcjonującego samorządu rolniczego oraz przedstawiciele pracodawców (w tym przedstawiciel Wnioskodawcy), lecz ci uczestnicy nie zglaszali żadnych merytorycznych zastrzeżeń do przyjętej koncepcji samorządu rolniczego. Projekt byl opiniowany przez Komisję Prac Ustawodawczych Sejmu, która stwierdzila, że projektowana ustawa jest zgodna z konstytucją. Senat również nie wniósl do ustawy uwag merytorycznych. Zastosowane w ustawie kryterium placenia podatku rolnego nie jest rozwiązaniem znanym tylko naszej ustawie, ale jest również elementem wyróżniającym czlonkostwo samorządu rolniczego w innych krajach europejskich.

3. Przedstawiciel Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej podtrzymal swoje stanowisko, że zaskarżony przepis jest zgodny z konstytucją oraz poparl stanowisko przedstawicieli Sejmu. Na wstępie wyrazil pogląd, że sluszna jest teza Wnioskodawcy, że osoby znajdujące się w tej samej pozycji spolecznej powinny być traktowane jednakowo przez ustawy. Niestety caly system prawny dotyczący rolników jest różny od innych systemów (np. w zakresie podatków, ubezpieczeń, rent i emerytur, bezrobocia itp.). Swoisty jest też system dotyczący pracowników rolnych zatrudnionych dotychczas w państwowych gospodarstwach rolnych. Czlonkostwo samorządu rolniczego w zaskarżonej ustawie zostalo oparte na czytelnych kryteriach, tj. posiadania gruntów opodatkowanych podatkiem rolnym lub prowadzenia dzialu specjalnego opodatkowanego podatkiem dochodowym. Sytuacja czlonków rolniczych spóldzielni produkcyjnych jest podobna do wyżej wymienionych kategorii osób gdyż posiadają w spóldzielni wklady gruntowe i są zainteresowane efektem swej dzialalności gospodarczej. Ustawodawca decydując się na takie rozwiązanie, musial wyważyć interesy różnych grup spolecznych, które przy rozluźnieniu zasad nabywania czlonkostwa stawalyby się także czlonkami samorządu rolniczego jak np. zamieszkujący na wsi lekarze weterynarii, nauczyciele, przedsiębiorcy itp.

4. Przedstawiciel Prokuratora Generalnego podtrzymal stanowisko wyrażone na piśmie, że kwestionowany przepis jest zgodny ze wskazanymi we wniosku przepisami konstytucyjnymi. Stwierdzil także, że można krytykować przyjęte przez ustawodawcę kryteria czlonkostwa samorządu rolniczego, co nie oznacza, że ustawodawca dopuścil się naruszenia konstytucji.

   III

   Trybunal ustalil co następuje:

1. Kwestionowana norma art. 1 ust. 2 pkt 1-3 stanowi, że czlonkami samorządu rolniczego z mocy prawa są:

   1) osoby fizyczne i prawne będące podatnikami podatku rolnego w rozumieniu przepisów o podatku rolnym,

   2) osoby fizyczne i prawne będące podatnikami podatku dochodowego z dzialów specjalnych produkcji rolnej w rozumieniu przepisów...