Wyrok Nr K 9/12 Trybunału Konstytucyjnego, 19-12-2012

• Judgement Number: K 9/12
• Date: 19 December 2012
• Official Gazette Publication: OTK ZU 11A/2012, poz. 136 Dz.U. z 2012 r. poz. 1555 z dnia 31 grudnia 2012 r.
• Court: Constitutional Tribunal (Poland)

75

136/11/A/2012

WYROK

z dnia 19 grudnia 2012 r.

Sygn. akt K 9/12^*

W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Stanisław Biernat – przewodniczący

Zbigniew Cieślak

Maria Gintowt-Jankowicz

Mirosław Granat

Leon Kieres

Marek Kotlinowski

Teresa Liszcz

Małgorzata Pyziak-Szafnicka

Stanisław Rymar

Andrzej Rzepliński – sprawozdawca

Piotr Tuleja

Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz

Andrzej Wróbel

Marek Zubik,

protokolant: Krzysztof Zalecki,

po rozpoznaniu, z udziałem wnioskodawców oraz Sejmu i Prokuratora Generalnego, na rozprawie w dniu 19 grudnia 2012 r., połączonych wniosków:

1) Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o zbadanie zgodności:

a) art. 4 ust. 1, 4-7, art. 5 ust. 1 i art. 6 w związku z art. 7 i art. 8 ustawy z dnia 13 stycznia 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r. poz. 118) z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 67 ust. 1 Konstytucji,

b) art. 5 ust. 1 ustawy powołanej w punkcie 1 lit. a z art. 2 Konstytucji,

c) art. 5 ust. 1 pkt 4-6 i 12 ustawy powołanej w punkcie 1 lit. a w zakresie, w jakim różnicuje wysokość świadczeń przyznawanych w relacji do najniższej odpowiedniej renty ustalonej zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z FUS, w zależności od daty ich przyznania, z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji,

2) Rzecznika Praw Obywatelskich o zbadanie zgodności:

a) art. 4, art. 5 ust. 1 oraz art. 7 pkt 1-4 ustawy powołanej w punkcie 1 lit. a z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji,

b) art. 2 oraz art. 5 ust. 1 pkt 9 i 10 ustawy powołanej w punkcie 1 lit. a z art. 19 Konstytucji,

o r z e k a:

1. Art. 4 ust. 1-8 w odniesieniu do świadczeń wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1, 2, 4-15 oraz w art. 6 w związku z art. 7 i art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 13 stycznia 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 118) są zgodne z art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zasadami ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz ochrony praw nabytych wynikającymi z art. 2 Konstytucji, zasadą sprawiedliwości społecznej wyrażoną w art. 2 Konstytucji oraz z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

2. Art. 4 ust. 1-8 w odniesieniu do świadczeń wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 3 oraz w art. 6 w związku z art. 7 i art. 8 ust. 2 ustawy powołanej w punkcie 1 nie są niezgodne z art. 67 ust. 1 Konstytucji oraz są zgodne z zasadami ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz ochrony praw nabytych wynikającymi z art. 2 Konstytucji, zasadą sprawiedliwości społecznej wyrażoną w art. 2 Konstytucji oraz z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

3. Art. 5 ust. 1 ustawy powołanej w punkcie 1 jest zgodny z zasadą określoności prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji.

4. Art. 5 ust. 1 pkt 4-6 i 12 ustawy powołanej w punkcie 1 w zakresie, w jakim różnicuje wysokość świadczeń w zależności od daty ich przyznania, jest zgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji, zasadą sprawiedliwości społecznej wyrażoną w art. 2 Konstytucji oraz z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

5. Art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2010 r. Nr 101, poz. 648 i Nr 113, poz. 745, z 2011 r. Nr 112, poz. 654 oraz z 2012 r. poz. 118) oraz art. 5 ust. 1 pkt 9 i 10 ustawy powołanej w punkcie 1 są zgodne z art. 19 Konstytucji a w zakresie, w jakim nie dotyczą weteranów walk o niepodległość, nie są niezgodne z art. 19 Konstytucji.

Ponadto p o s t a n a w i a:

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, z 2005 r. Nr 169, poz. 1417, z 2009 r. Nr 56, poz. 459 i Nr 178, poz. 1375, z 2010 r. Nr 182, poz. 1228 i Nr 197, poz. 1307 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654) umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie.

UZASADNIENIE

I

1. Wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

1.1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej (dalej: Prezydent RP) w piśmie z 10 lutego 2012 r. wniósł o zbadanie zgodności:

1) art. 4 ust. 1, 4-7, art. 5 ust. 1 i art. 6 w związku z art. 7 i art. 8 ustawy z dnia 13 stycznia 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 118; dalej: ustawa z 13 stycznia 2012 r.) z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 67 ust. 1 Konstytucji,

2) art. 5 ust. 1 ustawy z 13 stycznia 2012 r. z art. 2 Konstytucji,

3) art. 5 ust. 1 pkt 4-6 i 12 ustawy z 13 stycznia 2012 r. w zakresie, w jakim różnicuje wysokość świadczeń przyznawanych w relacji do najniższej odpowiedniej renty ustalonej zgodnie z ustawą z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.; dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS), w zależności od daty ich przyznania, z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji.

1.2. W uzasadnieniu wniosku Prezydent RP wskazał, że art. 4 ust. 1, 4-7, art. 5 ust. 1 i art. 6 w związku z art. 7 i art. 8 ustawy z 13 stycznia 2012 r. zawieszają w 2012 r. waloryzację świadczeń emerytalno-rentowych przewidzianą w ustawie o emeryturach i rentach z FUS) i zastępują ją waloryzacją kwotową polegającą na podniesieniu każdego świadczenia o jednakową dla każdego świadczeniobiorcy kwotę 71 zł bez względu na wysokość pobieranego świadczenia.

1.2.1. W ocenie Prezydenta RP, na skutek waloryzacji kwotowej w wysokości 71 zł jeszcze większa od założonej przez projektodawcę ustawy z 13 stycznia 2012 r. grupa świadczeniobiorców otrzyma niższą – w odniesieniu do wysokości waloryzacji dokonanej na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS – podwyżkę świadczeń w 2012 r. Wobec świadczeniobiorców, którzy pobierają świadczenia przewyższające kwotę 1480 zł, nie zostanie osiągnięty cel waloryzacji, tj. utrzymanie realnej wartości świadczeń w stosunku do spadku siły nabywczej pieniądza. Zdaniem Prezydenta RP, przyjęty przez ustawodawcę mechanizm podnoszenia świadczeń emerytalno-rentowych w 2012 r. o jednakową kwotę przybrał cechy dodatku i pozostaje w opozycji do jednej z najistotniejszych zasad obowiązujących w ubezpieczeniach społecznych, tj. zasady wzajemności.

1.2.2. Prezydent RP zauważył, że zastąpienie w 2012 r. waloryzacji procentowej waloryzacją kwotową budzi zastrzeżenia co do zgodności z wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji zasadą równości. Waloryzacja kwotowa zapewnia bowiem tylko części świadczeniobiorców zachowanie realnej wartości świadczenia emerytalno-rentowego. Kwestionowane przepisy, wprowadzając waloryzację kwotową z naruszeniem art. 32 ust. 1 Konstytucji, różnicują sytuację emerytów i rencistów. Kryterium różnicującym jest w tym przypadku wyłącznie wysokość pobieranego przez nich świadczenia. Realizacja prawa do zachowania realnej wartości świadczenia będzie pełna w odniesieniu do osób pobierających emerytury bądź renty nieprzekraczające 1480 zł, natomiast nie nastąpi dla świadczeniobiorców pobierających wyższe od tej kwoty świadczenia.

Zdaniem Prezydenta RP, nawet akceptując słuszność celu ustawy z 13 stycznia 2012 r., tj. konieczność zapewnienia bezpieczeństwa finansowego osobom otrzymującym najniższe świadczenia emerytalno-rentowe, szczególnie w czasach kryzysu ekonomicznego i wzrostu kosztów utrzymania, pod znakiem zapytania pozostaje proporcjonalność zastosowanego zróżnicowania sytuacji prawnej osób otrzymujących świadczenia emerytalne i im podobne. Poważne wątpliwości budzi również spełnienie dwóch pozostałych warunków, tj. pozostawania kryterium różnicowania w racjonalnym związku z celem i treścią regulacji oraz w związku z innymi wartościami, zasadami czy normami konstytucyjnymi, uzasadniającymi odmienne traktowanie podmiotów podobnych. W ocenie Prezydenta RP, ochrona najniższych świadczeń, których wysokość powinna umożliwić zabezpieczenie podstawowych warunków egzystencji, nie może niweczyć prawa pozostałych świadczeniobiorców do ochrony realnej wartości ich emerytur.

1.2.3. Skutki wprowadzenia waloryzacji kwotowej trwać będą nie tylko w 2012 r., ale pośrednio również w latach kolejnych.

1.2.4. Nie znajduje...