Wyrok Nr P 10/19 Trybunału Konstytucyjnego, 23-02-2022

• Judgement Number: P 10/19
• Date: 23 February 2022
• Official Gazette Publication: OTK ZU A/2022, poz. 14
• Court: Constitutional Tribunal (Poland)

O R Z E C Z N I C T W O

TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO

ZBIÓR URZĘDOWY

Seria A

Warszawa, dnia 7 marca 2022 r.

Pozycja 14

WYROK

z dnia 23 lutego 2022 r.

Sygn. akt P 10/19*

W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Zbigniew Jędrzejewski – przewodniczący

Mariusz Muszyński – sprawozdawca

Justyn Piskorski

Jakub Stelina

Andrzej Zielonacki,

po rozpoznaniu w trybie art. 92 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji

i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393), na

posiedzeniu niejawnym w dniu 23 lutego 2022 r., pytania prawnego Sądu Najwyższego, czy:

1) art. 49 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego

(Dz. U. z 2018 r. poz. 1360, ze zm.) w zakresie, w jakim dopuszcza wniosek

o wyłączenie sędziego powołanego przez Prezydenta Rzeczypospolitej Pol-

skiej na podstawie wniosku Krajowej Rady Sądownictwa, w skład której

wchodzą sędziowie wybrani w sposób przewidziany w art. 9a ustawy z dnia

12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz. U. z 2016 r. poz. 976,

ze zm.), w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie

ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw

(Dz. U. z 2018 r. poz. 3)

– jest zgodny z art. 179 w związku z art. 144 ust. 3 pkt 17 Konstytucji Rzeczy-

pospolitej Polskiej,

2) art. 31 § 1 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U.

z 2018 r. poz. 5, ze zm.) w zakresie, w jakim obwieszczenie Prezydenta Rze-

czypospolitej Polskiej o wolnych stanowiskach sędziego w Sądzie Najwyż-

szym stanowi akt niewymagający dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady

Ministrów

– jest zgodny z art. 144 ust. 2 oraz art. 144 ust. 3 pkt 17 Konstytucji,

3) art. 1 w związku z art. 82 i art. 86, art. 87, art. 88 ustawy z 8 grudnia 2017 r.

o Sądzie Najwyższym w zakresie, w jakim stanowi normatywną podstawę

rozstrzygania przez Sąd Najwyższy o:

a) statusie sędziowskim osoby powołanej do pełnienia urzędu na stanowisku

sędziego, w tym sędziego Sądu Najwyższego,

* Sentencja została ogłoszona dnia 28 lutego 2022 r. w Dz. U. poz. 480.

OTK ZU A/2022 P 10/19 poz. 14

2

b) skuteczności czynności sądu dokonanej z udziałem tej osoby, a także

c) czynnym i biernym prawie wyborczym do organów sądu, w tym legityma-

cji tej osoby do sprawowania funkcji w organach sądu, zaś w przypadku

Sądu Najwyższego – także w organach izb tego sądu

– jest zgodny z art. 2 w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji, z art. 10, art. 144

ust. 3 pkt 17 oraz art. 183 ust. 1 i 2 Konstytucji,

o r z e k a:

1. Art. 49 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilne-

go (Dz. U. z 2021 r. poz. 1805, ze zm.) w zakresie, w jakim za przesłankę mogącą wywo-

łać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie uznaje jaką-

kolwiek okoliczność odnoszącą się do procedury powoływania tego sędziego przez Pre-

zydenta Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa do pełnienia

urzędu, jest niezgodny z:

a) art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

b) art. 179 w związku z art. 144 ust. 3 pkt 17 Konstytucji.

2. Art. 31 § 1 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U.

z 2021 r. poz. 1904) w związku z art. 49 § 1 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks po-

stępowania cywilnego w zakresie, w jakim za przesłankę wyłączenia sędziego z orzeka-

nia uznaje okoliczność, że obwieszczenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o wol-

nych stanowiskach sędziego w Sądzie Najwyższym, na podstawie którego rozpoczyna się

proces nominacyjny sędziów, stanowi akt wymagający dla swojej ważności podpisu Pre-

zesa Rady Ministrów (kontrasygnaty), a konsekwencją jego braku jest wątpliwość co do

bezstronności sędziego powołanego do pełnienia urzędu w procedurze nominacyjnej

rozpoczętej takim obwieszczeniem, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 144

ust. 2 oraz art. 144 ust. 3 pkt 17 Konstytucji.

3. Art. 1 w związku z art. 82 § 1 i art. 86, art. 87, art. 88 ustawy z 8 grudnia

2017 r. o Sądzie Najwyższym w zakresie, w jakim stanowi normatywną podstawę roz-

strzygania przez Sąd Najwyższy o statusie osoby powołanej do sprawowania urzędu na

stanowisku sędziego, w tym sędziego Sądu Najwyższego, i wynikających z tego upraw-

nieniach takiego sędziego oraz związanej z tym statusem skuteczności czynności sądu

dokonanej z udziałem tej osoby, jest niezgodny z art. 2 w związku z art. 10, art. 144

ust. 3 pkt 17 i art. 183 ust. 1 i 2 Konstytucji.

Ponadto p o s t a n a w i a:

umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie.

Orzeczenie zapadło większością głosów.

UZASADNIENIE

I

1. Skład Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego w po-

stanowieniu z 17 maja 2019 r. wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym,

czy:

OTK ZU A/2022 P 10/19 poz. 14

3

1) art. 49 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego

(Dz. U. z 2018 r. poz. 1360, ze zm.; dalej: k.p.c.) w zakresie, w jakim dopuszcza

wniosek o wyłączenie sędziego powołanego przez Prezydenta Rzeczypospolitej Pol-

skiej na podstawie wniosku Krajowej Rady Sądownictwa (dalej: KRS), w skład której

wchodzą sędziowie wybrani w sposób przewidziany w art. 9a ustawy z dnia 12 maja

2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz. U. z 2016 r. poz. 976, ze zm.; dalej:

ustawa o KRS), w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie

ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U.

z 2018 r. poz. 3; dalej: ustawa zmieniająca), jest zgodny z art. 179 w związku

z art. 144 ust. 3 pkt 17 Konstytucji,

2) art. 31 § 1 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U.

z 2018 r. poz. 5, ze zm.; dalej: ustawa o SN) w zakresie, w jakim obwieszczenie Pre-

zydenta Rzeczypospolitej Polskiej o wolnych stanowiskach sędziego w Sądzie Naj-

wyższym stanowi akt niewymagający dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Mi-

nistrów, jest zgodny z art. 144 ust. 2 oraz art. 144 ust. 3 pkt 17 Konstytucji,

3) art. 1 w związku z art. 82 i art. 86, art. 87, art. 88 ustawy o SN w zakresie,

w jakim stanowi normatywną podstawę rozstrzygania przez Sąd Najwyższy o:

a) statusie sędziowskim osoby powołanej do pełnienia urzędu na stanowisku sę-

dziego, w tym sędziego Sądu Najwyższego,

b) skuteczności czynności sądu dokonanej z udziałem tej osoby, a także

c) czynnym i biernym prawie wyborczym do organów sądu, w tym legitymacji

tej osoby do sprawowania funkcji w organach sądu, zaś w wypadku SN – także w or-

ganach izb tego sądu

– jest zgodny z art. 2 w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji, z art. 10, art. 144

ust. 3 pkt 17 oraz art. 183 ust. 1 i 2 Konstytucji.

Pytanie zostało sformułowane w związku z następującym stanem faktycznym: uchwa-

łą z 2016 r. Okręgowej Rady Adwokackiej (dalej: ORA) dokonano wyboru adwokata S.Z. na

stanowisko Przewodniczącego Zespołu Wizytatorów

W Monitorze Polskim z 2018 r., poz. 633 ukazało się obwieszczenie Prez ydenta RP

z dnia 24 maja 2018 r. nr 127.1.2018 o wolnych stanowiskach sędziego w Sądzie Najwyż-

szym (dalej: obwieszczenie Prezydenta RP nr 127.1.2018).

22 sierpnia 2018 r. ORA w głosowaniu tajnym, na podstawie § 1 ust. 2 regulaminu

w sprawie zakresu działania oraz zasad wynagradzania wizytatorów (uchwała nr 27/2011

Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 16 września 2011 r., ze zm.; jednolity tekst – Obwiesz-

czenie Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 26 września 2017 r.) w związku z art.

43 ust. 1 zdanie drugie a contrario i art. 45 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwoka-

turze (Dz. U. z 2018 r. poz. 1184, ze zm.) odwołała adwokata S.Z. z funkcji w ORA. Odwo-

łania od tej uchwały adwokat S.Z. złożył do Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej za

pośrednictwem ORA 6 września 2018 r. oraz do Ministra Sprawiedliwości – 11 września

2018 r. Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej w Warszawie, uchwałą z 6 listopada 2018 r.,

stwierdziło niedopuszczalność odwołania od uchwały nr 378/2018 ORA z 22 sierpnia 2018 r.

Pismem z 7 grudnia 2018 r. Minister Sprawiedliwości zaskarżył uchwałę ORA

w sprawie odwołania adwokata S.Z. ze stanowiska Przewodniczącego Zespołu Wiz ytatorów

ORA. Zarzucił rażącą niezgodność uchwały z prawem, to jest z art. 65 ust. 1 w związku

z art. 8 ust. 2 Konstytucji, w związku z art. 31 § 2 ustawy o SN przez uznanie, że adwokat

S.Z. kandydując do Sądu Najwyższego nie może i nie powinien pełnić funkcji w samorządzie

zawodowym i przez naruszanie prawa skarżącego do swobodnego wyboru zawodu i wyko-

nywanej pracy, oraz z art. 54 ust. 1 w związku z art. 8 ust. 2 Konstytucji, poprzez naruszenie

wolności słowa, czyli prawa do głoszenia własnych poglądów, polegającego na uznaniu, że

członek organu kolegialnego jest zobowiązany do wyrażania poglądów niepozostających